Minder overlast dankzij samenwerking COA en DJI

Overlastgevers
Het begon een aantal jaren geleden toen kwetsbare bewoners in asielzoekerscentra werden lastiggevallen door agressieve en ook voor het COA overlastgevende mannen. In plaats van de kwetsbare bewoners weg te halen werd besloten tot een andere maatregel: de overlastgevers werden eruitgepikt. In Amsterdam en Hoogeveen werd een Extra Begeleiding en Toezichtslocatie (EBTL) ingericht voor deze mannen. Het bood maar ten dele soelaas: de mannen bleven zich misdragen, maar richtten hun pijlen nu meer op de nabije omgeving. De locatie in Amsterdam sloot, die in Hoogeveen werd begin dit jaar omgevormd tot een HTL. De strenge maatregelen werden opgevoerd. Zo komen de asielzoekers niet meer van het terrein af, zijn alcohol en drugs er verboden en gelden strenge gedragsregels. Een verblijf in de HTL duurt maximaal 13 weken.

Samenwerking
De kracht van de gang van zaken op de HTL is de samenwerking tussen COA en DJI. Op dit moment werken er 22 COA-medewerkers, 13 medewerkers van PI Veenhuizen en nog eens vier mensen van Dienst Vervoer & Ondersteuning (DV&O). Klaas van der Veen is als afdelingshoofd namens de PI Veenhuizen en als locatiemanager namens het COA werkzaam op de HTL en vertelt: ‘Ik werkte als afdelingshoofd in de PI Veenhuizen en ben met een aantal DJI’ers op de HTL gaan werken. Waar medewerkers van het COA goed zijn in de dagelijkse gang van zaken in een asielzoekerscentrum en de COA-processen in hun vingers hebben, hebben wij veel ervaring met het beheersen van lastige klanten. Het zijn echt geen lieverdjes, deze mannen, dus streng optreden is noodzaak.’

Verantwoordelijkheid nemen

‘We zitten strak op de bewoners’, vervolgt Van der Veen. ‘Twee keer per dag is er een aanwezigheidsregistratie. De mannen krijgen geen vergoeding, maar wel dagelijks eten. Daarnaast bieden we trainingen aan, bijvoorbeeld om mensen verantwoordelijkheid voor hun eigen leven te laten nemen en hen duidelijk te maken dat de meesten van hen geen kans maken op een verblijfsstatus omdat ze veiligelanders zijn. De medewerkers in de HTL zetten al tijdens het verblijf van de asielzoekers in op terugkeer naar het land van herkomst of naar het land waar ze als eerste asiel hebben aangevraagd. Daarnaast confronteren ze de mannen met hun gedrag en helpen ze waar mogelijk dit gedrag te verbeteren en handvatten mee te geven om na hun verblijf in de HTL weer normaal te functioneren in een regulier AZC. Veel bewoners van de HTL hebben te kampen met verslavingsproblematiek. Om hierin te ondersteunen wordt ook verslavingszorg ingezet.’

Uitzichtloos

De meeste bewoners van de HTL hebben een redelijk uitzichtloze toekomst in Nederland, of elders in West-Europa, zegt Van der Veen. Gemiddeld zijn de mannen tussen de 20 en 40 jaar, 70 tot 80 procent van hen heeft een detentieverleden en hun kans op een toekomst in Nederland is vaak nihil. Een zelfstandig bestaan opbouwen in Nederland zal in de meeste gevallen nooit aan de orde zijn. ‘Iedereen die hier komt heeft een reis achter de rug die wij ons niet kunnen voorstellen. Zo zijn er bijvoorbeeld relatief veel mannen uit Nigeria die daar de burgeroorlog hebben meegemaakt. Die mensen dragen veel met zich mee, maar dat betekent natuurlijk niet dat je je maar alles kunt permitteren. Je krijgt weleens mensen binnen die weinig tot niets van onze beschaving hebben meegekregen. Dat is heel pittig. Dan zijn er nog de veiligelanders, die kiezen er vaak voor om te vertrekken. Daar kunnen wij niet veel tegen doen. Ze zitten hier niet op strafrechtelijke titel. Zij verdwijnen uit beeld, beproeven hun geluk in een ander West-Europees land of kiezen uiteindelijk voor een terugkeer naar het land van herkomst. Of ze verdwijnen de illegaliteit in.’

Motivatie
Het klinkt tamelijk uitzichtloos. Waar halen Van der Veen en zijn mensen de motivatie vandaan om met deze groep te werken? ‘Ik zie dat sommige mannen het relatief goed doen in de HTL, dat er wel iets beklijft van alles wat hen in de HTL wordt aangereikt. Dat zijn kleine overwinningen. Dat de overlast voor de omgeving beperkt blijft is ook een belangrijke drijfveer voor ons om door te gaan. Maar misschien wel de meeste voldoening haal ik eruit als ik ’s avonds naar huis ga en door het reguliere AZC loop en daar onder andere de Syrische kinderen zie buitenspelen en dat ze dat in relatieve rust kunnen doen, omdat de lastpakken bij ons zitten.’

Elkaar helpen
De HTL is dus succesvol, constateert Van der Veen tevreden. ‘De overlast is aanzienlijk afgenomen. Dat is precies wat wij voor ogen hadden: de samenleving moet veiliger. Dat succes is mede te danken aan de organisatie die we samen hebben neergezet. We zijn een lerende organisatie en helpen elkaar waar mogelijk. We zijn echt complementair. COA-mensen zijn meer gespecialiseerd op agogisch gebied, DJI’ers meer in beveiliging. En wat is gebleken: we kunnen niet zonder elkaar. Ik zeg wel eens: ik zou het niet kunnen doen met 30 COA-medewerkers en ook niet met 30 DJI-medewerkers. Mijn taak is om te kijken of de balans goed is. Dat we die samenwerking op orde hebben, maakt de hele keten sterker. We treden veel beter op tegen overlastgevende asielzoekers.’