Vreemdeling ondersteunen bij terugkeer naar thuisland

In Detentiecentrum Rotterdam (DCR) wachten vreemdelingen die niet meer in Nederland mogen blijven op de gedwongen terugkeer naar hun land van herkomst. Hun vertrek wordt geregeld door de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V). Maar ook in DCR kunnen vreemdelingen nog steeds kiezen voor vrijwillige terugkeer. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), onafhankelijk onderdeel van de Verenigde Naties en gefinancierd door overheden en EU-fondsen, zet zich in voor ordelijke en humane migratie. Een van IOM’s aandachtsgebieden is mensen helpen terug te keren naar hun land van herkomst. De Nederlandse overheid heeft de uitvoeringstaak van de vrijwillige terugkeerregeling aan IOM toegewezen. Dat gebeurt al sinds 1991.

Migranten

Eric van de Boom werkt al lang voor IOM. Zijn (voltijds) werkplek is nu in DCR, maar IOM biedt ook informatie aan migranten in steden, AZC’s en in het detentiecentrum in Zeist, waar gezinnen wachten op uitzetting. ‘Met de groei van de vreemdelingenbewaring sinds 2004 heeft DJI ons gevraagd te helpen met het vertrek. Wij ondersteunen jaarlijks tussen de 2000 en 4000 migranten bij hun terugkeer. Vanuit detentie zijn dat er 300 tot 500. De hulpvraag moet wel van henzelf komen. Dan kunnen we aan het werk.’

Vrijwillig vertrek heeft ook voor DJI de voorkeur boven het vertrek met DT&V. Eric legt uit waarom: ‘Het heeft meerwaarde, omdat migranten dan als gewone passagier kunnen reizen en niet zichtbaar worden begeleid door de marechaussee en hun collega’s in het land van herkomst. Omdat IOM goede contacten heeft met ambassades, en deze landen vaak ook een lidstaat zijn van IOM, kunnen wij goed assisteren bij aanvragen voor nieuwe reisdocumenten. We boeken tickets en organiseren de reis, soms een koffer en wat kleding. Daarnaast krijgt iemand beperkte materiële en financiële hulp, zo nodig ook voor medicijnen of een medische behandeling om die nog even voort te kunnen zetten in het land van herkomst - want velen hebben gezondheidsproblemen. Voor migranten met psychische problemen is er ook hulp. Eerdaags vertrekt bijvoorbeeld een Nigeriaanse man. Een van mijn Afrikaanse collega’s - een Nigeriaan die in Nederland woont - reist met hem mee. Op het vliegveld draagt hij de migrant over aan familie en iemand van IOM daar.’

Toekomst

Om migranten te helpen weer toekomst te zien, kunnen sommige vreemdelingen ook ondersteuning krijgen van Stichting Wereldwijd, waar IOM nauw mee samenwerkt. Deze stichting geeft kisten van een kubieke meter mee aan mensen die terugkeren die ze mogen vullen met tweedehands spullen. Met kappersspullen voor de kapper bijvoorbeeld of gereedschap voor een fietsenmaker. Een slimmerik kocht laatst met zijn budget drie generatoren die hij in zijn thuisland gaat verhuren. Eric: ‘Dat helpt ze een toekomst te krijgen en zo lijden ze ook geen gezichtsverlies als ze hun familie weer zien. Dat is echt anders dan terugkomen met lege handen.’

Eric is erg te spreken over de samenwerking met DJI in DCR. ‘Iedereen die moet vertrekken staat onder zeer grote druk. Niemand weet precies wanneer hij vertrekt, of wanneer hij wordt vrijgelaten als uitzetting niet lukt. Er zijn veel verschillende nationaliteiten, er is veel stress en er zijn taalbarrières. Ik heb groot respect voor de DJI’ers die hier werken. Ze zijn flexibel, hulpvaardig en ze weten me meteen te vinden. We hebben korte lijnen en dat werkt erg prettig.’

Geoliede machine

Senior inrichtingswerker Rachid Achalhi is het met hem eens. ‘De samenwerking is heel laagdrempelig. We werken via afspraakformulieren, maar bij haast werkt een telefoontje ook. Dan is IOM hier al snel. We hebben veel contact, het is een geoliede machine. Ik weet hoe IOM werkt, waardoor ik alvast kan onderzoeken of iemand in aanmerking komt voor hulp. Als het nodig is, vertaal ik uit het Berbers of Arabisch. Vertrek via IOM gaat in een heel andere sfeer dan een gedwongen vertrek. Veel ingeslotenen ervaren DT&V als bedreigend en dat vergroot de stress. IOM - we werken op dit moment helaas alleen maar met deze organisatie samen - levert een goede bijdrage aan de rust, orde en veiligheid die wij moeten bewaren. Het is ook voor ons belangrijk dat detentie zo vreedzaam mogelijk verloopt.’

Om diezelfde reden is plaatsvervangend directeur Peter Bolderheij blij met de samenwerking, ook omdat zelfstandig vertrekken minder kost dan een gedwongen uitzetting. ‘Daarnaast is het prettig dat onze doelstellingen op elkaar aansluiten. We willen vreemdelingen zo kort mogelijk in detentie houden, ze beperkte vrijheden bieden en hun zelfstandigheid helpen versterken, ook om ze hun waardigheid te helpen behouden. De humane aanpak van IOM past daar goed bij. Doordat vreemdelingen zelf de regie over hun terugkeer nemen, krijgen ze ook meer zelfvertrouwen. IOM werkt wereldwijd en kan overal ter wereld vreemdelingen assisteren. Dat is een enorm voordeel. Op dit moment hebben we ook samen het idee opgevat om wat meer aan een nuttige dagbesteding te doen. De gereedschapskist van Stichting Wereldwijd is al een mooi instrument om hun toekomst te helpen vormgeven. In samenwerking met een mbo-opleiding gaan we nu ook zorgen voor korte workshops fietsenmaken of zonnepanelen plaatsen en repareren. Dat geeft wellicht een extra motivatie om daar iets van hun leven te maken.’