Tbs-patiënt haalt diploma in de keuken van de kliniek

Potten en pannen

Voor de buitenwereld is het misschien niet de meest voor de hand liggende gedachte: tbs-patiënten die in de keuken werken en het personeel van de kliniek van hun lunch voorzien. Mensen met een zware delictachtergrond die in de weer zijn met grote messen, pannen kokend water en aan de kassa het dagelijkse praatje houden met hun klanten. Toch is dit precies wat er in de Oostvaarderskliniek sinds een half jaar gebeurt. Tot ieders tevredenheid.

Het idee ontstond op de afdeling van Anne Drost, tot voor kort manager behandelprogramma in de Oostvaarderskliniek. Hij maakte de rekensom wat het zou opleveren als de commerciële cateraar vervangen zou worden door een keuken die gedraaid wordt met patiënten. ‘Ik zag veel voordelen van zo’n keuken: Meer flexibiliteit in het aanbod, voordelen op leefstijlgebied en, ook heel belangrijk, een interessante werkplek voor patiënten. In de tbs-kliniek kiezen patiënten voor een programma dat bestaat uit onderwijs, sport, behandeling en arbeid. Dat laatste is soms best een zoektocht: welke nuttige arbeid kun je de patiënten bieden, iets waar ze zelf ook iets aan hebben, liefst zelfs met vakdiploma’s erbij? Een professionele keuken biedt daarin veel kansen. Ik heb de directie mijn rekensom voorgehouden, ze waren enthousiast; sinds afgelopen zomer zijn we operationeel.’

Bijzondere doelgroep

In de keuken zwaait arbeidsmedewerker en gediplomeerd kok Annemiek de Nooijer de scepter. En dat doet ze met gedecideerde hand. Ze laat een van de mannen zien hoe hij het beste de fruitsalade kan snijden en werpt ondertussen een blik op de klok: ze moeten doorwerken, want om 11 uur willen ze het aanbod van die dag klaar hebben. Als de broodjes, salades en soepen eenmaal in de counter liggen, is voor haar het moment om even te zitten en haar verhaal te doen. Ondertussen houdt ze de mannen in de keuken nauwlettend in de gaten.

‘In april vorig jaar ben ik in dienst gekomen. Hiervoor werkte ik als kok bij Brownies & Downies, ook een bijzondere doelgroep. De combinatie van in de keuken staan en tegelijk maatschappelijk van betekenis zijn, ligt me blijkbaar.’ In no time ontwikkelde ze een plan voor de keuken van de Oostvaarderskliniek. ‘Mijn opdracht was om het aanbod van de commerciële cateraar te vervangen, maar ik wilde direct een stap meer: gezond eten, flexibiliteit in ons aanbod én de mogelijkheid voor de mannen om een vakdiploma te halen. Daarvoor heb ik afgelopen zomer mijn leermeesterdiploma gehaald, zodat ik de patiënten kan begeleiden. De zomer heb ik gebruikt om patiënten te werven – iedereen die in de keuken wilde staan, is op sollicitatiegesprek geweest. Behalve dat ze op het juiste punt van hun behandeling moeten zijn, zijn motivatie en een beetje horeca-ervaring een vereiste. De animo was groot, dit is een populaire baan’, lacht Annemiek.

Mbo-diploma

Rik* is een van de mannen die zijn HACCP-opleiding voor voedselveiligheid volgde en nu zelfs door wil voor een mbo-diploma assistent-kok. Daarover is de kliniek nu in overleg met de mbo-opleiding Andere Start. ‘Buiten heb ik ook in de horeca gewerkt’, zegt hij. ‘Als bezorger, maar ik deed soms ook wat kleine dingen in het restaurant. Voor mij is dit binnen de kliniek een fijne baan. Ik leer enorm veel van Annemiek, heel praktische dingen zoals: hoe snijd je het beste een tomaat? Zo kan ik mezelf ontwikkelen. Het leukste aan dit werk vind ik het contact met de klanten. Ik vraag altijd: heb je iets nodig? Kan ik iets voor je betekenen? Soms is een broodje op, dan maak ik het speciaal. Dat is service, hè?’

Rik heeft een behandeling van twee jaar achter de rug en gaat inmiddels op verlof. Annemiek legt uit: ‘Alleen mannen die wat verder zijn in hun behandeling komen in aanmerking om hier te werken. Uiteraard staat onze veiligheid en die van de klanten voorop, dus daarin nemen we geen enkel risico.’ Onveilig heeft ze zich nooit gevoeld. ‘Toen ik hier begon met werken, hield ik daar wel rekening mee. Maar in de keuken voelt het heel ontspannen. Mede dankzij de noodzakelijke veiligheidseisen. Bij binnenkomst levert iedereen zijn pas in, en die krijgen ze pas weer terug als ik de messenkast gecheckt heb. Ontbreekt er een dan hebben zij een probleem, want dan krijgen ze hun pas niet terug. En die pas, daar doen ze hierbinnen alles mee. Daarnaast heb ik altijd mijn telefoon met noodknop bij me. Die hoop ik nooit nodig te hebben.’

Trots op hun werk

‘De manier waarop Annemiek alles in korte tijd op de rails heeft gekregen, is indrukwekkend’, zegt Anne Drost. ‘We zijn nog maar kort bezig, maar zien nu al de positieve effecten van de OVKantine. In de eerste plaats werken patiënten er graag. Het dienstverlenende aspect vinden veel van hen leuk, en de positieve feedback van de klanten maakt hen trots op hun werk. Dat leidt vervolgens tot ander gedrag. En dat valt op: na aanvankelijk wat scepsis bij veel collega’s, zijn veel van hen ‘om’.’

‘Ik ben echt trots op het team’, zegt Annemiek. ‘Dit werk geeft hen zoveel eigenwaarde. En dat stralen ze ook uit. Ik denk dat collega’s ons daarom ook zo goed weten te vinden: ze vinden het leuk om de patiënten achter de counter te zien. Er hangt een goede sfeer, er wordt veel gelachen. Regelmatig staat er een lange rij tot buiten de kantine. Ik heb begrepen dat het aantal bezoekers flink is toegenomen ten opzichte van de tijd dat hier nog een commerciële cateraar was.’

Dat heeft misschien ook te maken met de prijzen. Omdat de OVKantine geen winstoogmerk heeft, zijn de producten er opvallend voordelig. Je koopt een vers belegd broodje voor minder dan twee euro. En vers is ook echt vers, bezweert Annemiek. ‘Gezond is het uitgangspunt. We hebben gezonde producten goedkoper gemaakt dan ongezonde. Voor een bakje gesneden fruit betaal je één euro. Dat valt zelfs de patiënten op. Die zeggen: als ik op verlof ben en in de supermarkt voorgesneden fruit wil kopen, ben ik heel wat meer kwijt. En wat leuk is: we hebben in de kliniek een moestuin, waar ook patiënten werken. In een vroeg stadium ben ik al op de arbeidstrainer tuin afgestapt en heb gezegd: Ik zou het fijn vinden om producten uit de moestuin te gebruiken. Aanvankelijk aarzelde hij wat, want het leek hem lastig op bestelling te kweken. Toen heb ik gezegd: Ik wil het juist andersom! Laat mij maar weten wat er uit de grond komt, dan doe ik er iets leuks mee. Dat bevalt zo goed dat de arbeidstrainer het assortiment van de tuin wil uitbreiden. De tuinmedewerkers zijn trots als we een lekkere pompoensoep uit eigen huis op het menu hebben staan. Ik heb al heel wat producten uit de tuin verwerkt: courgettes, bieten, kool, sla.’

Het leukste baantje

Uitsluitend positieve geluiden dus, vanuit de keuken in de Oostvaarderskliniek. Rik smeert op bestelling een broodje met avocado en kip. ‘Ik heb allerlei baantjes hierbinnen, ik werk ook in het klussenteam en de reiniging. Maar dit vind ik wel het leukste. Alles wat ik hier leer kan ik gebruiken voor de rest van mijn leven.’