Stikstofarm bouwen in PI Haaglanden

Er heerst een flinke bedrijvigheid op het bouwterrein tussen de hekken van PI Haaglanden. De nieuwbouw van het Justitieel Centrum voor Somatische Zorg (JCvSZ) vordert gestaag. Drie geheel nieuwe vleugels worden er neergezet, met grote raampartijen en plek voor 40 bedden. Dit is straks de enige plek in Nederland waar 24-uurs somatische zorg voor zieke gedetineerden en andere justitiabelen beschikbaar is. Hier komen mensen die intensievere zorg nodig hebben dan de medische diensten in de overige inrichtingen kunnen leveren. Zorg en beveiliging gaan er hand in hand.

Weinig overlast

Joop Oosterlaken is als liaison officer Internationale Tribunalen en mede-directielid van PI Haaglanden verantwoordelijk voor de nieuwbouw van het JCvSZ. Samen met vestigingsdirecteur Nathalie Tonnon geeft hij – best een beetje trots – een rondleiding over het bouwterrein. Hij wijst op de beperkte herrie die de bouw geeft. ‘Een bijkomend voordeel van het feit dat alles hier met elektrische apparaten gebeurt. De bouw geeft veel minder overlast dan je zou verwachten.’

Oosterlaken vertelt hoe de aanloop naar de nieuwbouw verliep. ‘Het huidige JCvSZ is sterk verouderd, zeg maar gerust: vergane glorie. De wens om iets nieuws neer te zetten, was er al jaren. Maar onze plannen werden bemoeilijkt doordat PI Haaglanden in die tijd met sluiting bedreigd werd. Het heeft ons aardig wat overredingskracht gekost om dat gevaar af te wenden. Ons geluk was dat PI Haaglanden de uitvalsbasis is voor de detentie units van enkele internationale organisaties, zoals  het Joegoslaviëtribunaal en het Internationaal Strafhof. Verdachten van bijvoorbeeld oorlogsmisdaden worden hier gedurende hun berechtingsperiode ondergebracht. Een belangrijke afweging om zich hier te vestigen is ook de aanwezigheid van het JCvSZ, waardoor medische zorg binnen handbereik is.

Tijdelijk JCvSZ

En dus mocht PI Haaglanden open blijven. Al snel doemde er een volgend probleem op: de stikstofcrisis. Met haar ligging naast het uitgestrekte duingebied van Scheveningen moest PI Haaglanden aan zeer strenge normen voldoen. ‘Normen die we met de plannen die we voor ogen hadden niet zouden kunnen halen zonder tien jaar vertraging op te lopen. Toen zijn we voor een ander scenario gegaan: een tijdelijk JCvSZ met een levensduur van tien jaar. En dat is wat we nu aan het bouwen zijn.’

En dat gaat dus helemaal elektrisch. Alle voertuigen die de materialen leveren, maar ook de machines: van boor- tot graafmachine. Geheid is er niet, palen zijn met een machine in de grond geschroefd. Daarnaast is gekozen voor duurzame materialen en worden veel onderdelen prefab aangeleverd, zoals de natte hoeken. Oosterlaken lacht: ‘Ook voor het Rijksvastgoedbedrijf en de de bouwer is het vrij nieuw, zelfs zij zijn onder de indruk.’

Verantwoordelijk voor de natuur

De volstrekt unieke manier van bouwen in PI Haaglanden vraagt om meer logistiek en technisch uitzoekwerk en is ook niet per definitie goedkoper. ‘Maar ja, we hadden geen keuze. Het was of niet bouwen, of op deze manier. En wij voelen ons ook verantwoordelijk voor de natuur die hier om de hoek ligt, dus hebben we al snel de knop omgezet: niet te lang stilstaan bij wat er niet kan, maar juist: wat kan er wél. En dan blijkt er dus heel veel mogelijk. Dat geeft ons ook goede moed voor 2026, als de eerdere plannen voor een toekomstvast PI Haaglanden weer op tafel komen en we die verder kunnen gaan ontwikkelen en uitvoeren.

Dat het nu om een tijdelijke voorziening gaat, doet geen afbreuk aan de kwaliteit van de zorgvoorziening. Vestigingsdirecteur Nathalie Tonnon vertelt: ‘Er is hier straks plek voor 40 patiënten die intensievere zorg nodig hebben. Het gaat dan om zorg die de medische diensten in de inrichtingen niet kunnen leveren, zoals doorlopende zorg na een operatie of na een bevalling. Vrouwen brengen standaard hier hun kraamtijd door. Ook fungeren we vanwege onze vergrijzende doelgroep steeds vaker als plek voor oudere gedetineerden om te overlijden, een hospicefunctie. Alle doelgroepen kunnen hier terecht: man, vrouw, jong, oud, zware en lichtere vergrijpen: dat maakt niet uit. We zeggen weleens; we zijn er voor baby tot EBI.’

Bezoekzaal en bibliotheek

De nieuwe voorziening krijgt een directe verbinding met het naastgelegen Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC). En dat heeft vele voordelen, legt Tonnon uit. ‘Binnen het PPC hebben we ook veel medische en psychiatrische expertise. Daar kunnen we straks veel beter gebruik van maken. Ook kunnen patiënten in het JCvSZ straks gemakkelijker gebruik maken van de faciliteiten in het PPC, zoals de bezoekzaal, de bibliotheek en de sportzaal. Stel, je herstelt van een gebroken been, maar verder ben je gewoon in orde, dan hoef je straks niet meer 23 uur per dag op of rond je bed te hangen.’

‘Er zijn ook dingen die we in het JCvSZ uit efficiency-overwegingen niet meer doen, daar hebben we heel goed naar gekeken. Dat geldt bijvoorbeeld voor röntgenfoto’s. Het maken van röntgenfoto’s levert radioactief afval op waar we heel strikt mee om moeten gaan. Ook is het ict-proces dat hierbij hoort heel ingewikkeld. Dat laten we dus over aan het Haaglanden Medisch Centrum, hier 500 meter verderop. Daar werken we al jaren nauw mee samen. Zo hebben we al jarenlang geen eigen OK meer, alle operaties worden in principe in het HMC uitgevoerd, net als alle bevallingen.’

Beveiliging

Uiteraard gebeurt dat altijd met intensieve beveiliging. Oosterlaken: ‘Dat is het uitgangspunt van de zorg die wij bieden en de rode draad in alle beslissingen die we nemen: zorg en beveiliging zijn even belangrijk. Een verpleegkundige werkt altijd onder begeleiding van een PIW’er en is nooit alleen met de patiënt, komen we buiten de gevangenismuren dan wordt de bewaking opgeschaald. Het zijn dan wel patiënten, maar niet als ieder ander. Ze zitten niet voor niets binnen de muren van PI Haaglanden.’