De strijd tegen ondermijning

Het geeft aan dat ook DJI een rol speelt en een verantwoordelijkheid heeft in de strijd tegen ondermijning. Directeur-Generaal Annemieke van Dam benoemde het expliciet tijdens de Veiligheidsdag, waar veel medewerkers veiligheid van DJI aanwezig waren: ‘Mede dankzij jullie ogen en oren heeft de politie deze advocaat kunnen oppakken. En hoewel een verdenking nog geen veroordeling is; dit is voor mij wél de bevestiging dat jullie een belangrijke partner zijn in onze ondermijningsaanpak.’

Omkoping en infiltratie

Ondermijning is een breed begrip, dat maakt het lastig om er een sluitende definitie van te geven. Van Dam: ‘Het is moeilijk aan te geven wanneer iets wel of niet ondermijnend is. In het algemeen kun je zeggen dat ondermijning het resultaat is van zware criminaliteit die de rechtsstaat aantast. Het is waar onder- en bovenwereld met elkaar vermengd raken. Criminelen zoeken hun weg via omkoping of infiltratie bij douane, politie of gemeenteraad. Excessief geweld wordt niet geschuwd. En er is enorm veel geld mee gemoeid.’

Deze zware uitwassen van criminaliteit zijn langzaam maar zeker ook de wereld van DJI binnengekomen. ‘Drugsgebruik heeft een enorme industrie met zich meegebracht. Dat is sluipenderwijs gegaan, maar tot nu toe onomkeerbaar gebleken. Grote spelers die we oppakkenbeschikken over zoveel geld en zo’n machtig netwerk dat ze hun zaakjes vanuit de gevangenis gewoon voortzetten. Of wellicht moordaanslagen beramen vanuit hun cel.’

Impact op mensen

Dat vraagt dus iets van de medewerkers van DJI. In de eerste plaats maakt ondermijning DJI’ers kwetsbaar. Dick van Lingen is hoofd van het bureau veiligheid en integriteit op het hoofdkantoor van DJI en vertelt: ‘Dat er een adressenlijst van DJI-personeel in handen bleek te zijn van zo’n grote criminele en nietsontziende organisatie, dat heeft een onvoorstelbare impact op onze mensen. Natuurlijk is het niet voor het eerst dat personeel bedreigd wordt, maar dit is wel van een andere orde. Wij moeten op deze momenten hulp bieden en ook goed leiderschap laten zien. Wij zijn er om onze mensen te beschermen. Dat is een grote uitdaging.’

Alert op signalen

‘Tegelijkertijd’, vervolgt Van Lingen, ‘vragen wij van onze mensen dat zij alert zijn op mogelijke signalen van voortgezet crimineel handelen. Dezelfde mensen die op zo’n adressenlijst staan, zijn ook de mensen die het als eerste in de gaten hebben als zaken niet kloppen. Het klinkt eenvoudiger dan het is om dat vervolgens aan te kaarten. Voor je eigen veiligheid is het makkelijker om je rapportages niet volledig in te vullen. Wij zien dat soms ook gebeuren. Daar moet dus aandacht voor zijn: we werken aan een cultuur waarin mensen zich beschermd en dus veilig genoeg voelen om irrelevant lijkende bijzonderheden te melden. De toename van excessen maakt dat echter niet eenvoudig.’

Complex samenspel

Van Lingen vervolgt: ‘Wat ook nog meespeelt is dat wij altijd alert moeten blijven op ons éigen personeel. We werken met mensen, en net als bij politie of douane, hebben die zwakke plekken, of zwakke momenten. Daar zijn we niet naïef in. Wij zijn dus alert – en roepen collega’s op dat ook te zijn – als een collega in scheiding ligt en zijn huis dreigt kwijt te raken, kan dat diegene kwetsbaar maken en is er dus extra steun en alertheid vanuit de organisatie nodig, of als een collega ineens in een dure auto op het werk komt, dan mogen daar best vragen bij gesteld worden. Ga het gesprek aan, zeggen wij altijd. Dat hele samenspel van alertheid, vertrouwen, openheid en weerbaarheid is heel complex, maar wel de werkelijkheid waarbinnen wij opereren.’

Criminele verbanden

Om meer handen en voeten te geven aan het delen van relevante gegevens zijn bij DJI Bureaus Inlichtingen en Veiligheid in het leven geroepen. Deze zijn er expliciet om losse stukjes informatie bij elkaar te brengen en te delen met relevante instanties, zoals de politie. Van Lingen vertelt: ‘Ik wil ernaartoe dat wij periodiek een DJI Dreigingsbeeld uitbrengen. Daarin kun je inzoomen op bepaalde fenomenen, zoals de aanwezigheid van opvallende geldstromen in specifieke bajessen of het signaleren van criminele verbanden tussen gedetineerden. Wij weten inmiddels dat schijnbaar kleine dingen uiteindelijk kunnen leiden tot gerechtelijke acties. Het is dus cruciaal om elkaar informatie te gunnen.’

Logistieke knooppunten

Het past precies in de aanpak van het tijdelijke DG Ondermijning, waar Annemieke van Dam aan het hoofd staat. Dit DG is in het leven geroepen om als een soort vliegwiel alle betrokken partijen goed met elkaar te verbinden. ‘En dat zijn er veel’, zegt Van Dam. ‘Het gaat om onder andere internationale partijen, politie, gemeenten, OM, FIODmaar ook private partijen, bijvoorbeeld uit de logistieke wereld. Veel van onze logistieke knooppunten blijken een belangrijke schakel binnen de veelal internationaal opererende criminele netwerken te zijn. Niet alleen Mainport Rotterdam, waar heel veel van onze aandacht naar uitgaat, maar ook andere havens, knooppunten en bijvoorbeeld veilingen. En inderdaad, ook DJI is een belangrijke partner voor ons. Ik zeg het altijd maar zo: wij leveren allemaal puzzelstukjes die samen een beter beeld geven van wat er speelt. Iets kan een onbelangrijke aanwijzing lijken, maar samen met gegevens van een andere partner krijgt zo’n aanwijzing betekenis. Dat is waar we op inzetten. En we zijn niet van het oeverloos praten, je ziet dat er echt iets wordt gedaan met de informatie die in elkaar gepast wordt. Kijk maar naar de aanhouding van de neef van Ridouan T. Waarbij ik wel wil benadrukken dat dit nieuwe dilemma’s met zich meebrengt. De vertrouwelijke relatie tussen advocaat en cliënt is namelijk heel belangrijk voor onze rechtsstaat.’

Brede aanpak

Van Dam kiest als DG vooral voor een brede aanpak. ‘Ik geloof echt in én, én, én. We kiezen voor repressie én preventie. We opereren lokaal, regionaal, landelijk én internationaal. We pakken de grote boeven aan én we proberen de jongeren op wie druk wordt uitgeoefend in beeld te krijgen. Vergis je niet: ondermijning begint klein. Jongens die voor veel geld twee dagen in een container met drugs in de weer zijn, in plaats van op school zitten, jongens die met scootertjes drugs bezorgen op de Zuidas. Ook daar valt heel veel winst te halen, en valt vooral ook veel te voorkomen. Preventie met gezag is een relevante pijler voor ons. Ook een belangrijke: het in beeld brengen van criminele geldstromen en indien mogelijk de toevoer van geld afsluiten. Keer op keer blijkt dat grote geldstromen naar criminaliteit leiden. Daar moet je dus zicht op hebben. Tot slot is het helaas ook nodig dat wij ons bezighouden met bewaking en beveiliging. Steeds vaker en steeds meer. Ondermijning lijkt voor veel mensen misschien ver-van-hun-bed, maar is echt volop aanwezig in onze maatschappij.’

Meer dan een geldkwestie

Dat besef is er ook steeds meer bij de politiek. Dat blijkt ook wel uit de beschikbare middelen. Op Prinsjesdag werd bekendgemaakt dat er fors meer geïnvesteerd wordt in ondermijning. Is het genoeg? Van Dam: ‘Nee, genoeg is het niet. Maar ik draai het liever om. Het is een flink bedrag waar we zeer relevante dingen mee kunnen doen. De aanpak van ondermijning is bovendien niet alleen een geldkwestie. Het gaat om de wil en het vermogen om samen te werken. Dat we de noodzaak zien om informatie te delen en stappen te zetten. Dat bewustzijn is er gelukkig steeds meer.’