De onbekendste gevangenis van Nederland

Een bezoekje aan de PI Stroe in de Majoor Mulderkazerne is een bijzondere belevenis. Na een rit onder begeleiding over het militaire terrein naderen we de penitentiaire inrichting. Alleen de hoge hekken om het terrein verraden dat het niet de bedoeling is om zomaar in of uit te lopen. Verder vallen vooral het vriendelijke bakstenen gebouw op, de kas, het sportveld en natuurlijk de geiten – Bonnie, Clyde en Don Corleone.

Majoor Mulderkazerne

Willem Gorter heet ons welkom. De adjudant is plaatsvervangend vestigingsdirecteur van de PI. Al snel zit hij gepassioneerd te vertellen. ‘Toen eind jaren ’90 de dienstplicht werd afgeschaft, werd de militaire gevangenis in Nieuwersluis overbodig en sloot als militaire gevangenis. Het straffen en vervolgen van militairen werd voortaan anders georganiseerd, zo kwam de Majoor Mulderkazerne in beeld. Ik heb gesolliciteerd op een functie, omdat het werken in een PI me wel trok. Ik ben al 33 jaar militair, maar lang geleden werkte ik ook al eens met criminele jongeren binnen de defensie-organisatie.’

Militaire kamer

Sinds 1999 biedt de militaire PI plaats aan maximaal dertien gevangenen. Wie zijn eigenlijk de mensen die in Stroe terechtkomen? ‘Een Nederlandse militair die zich waar ook ter wereld misdraagt, staat terecht bij de militaire kamer van de rechtbank Gelderland in Arnhem. Wij organiseren de detentie van alle militairen die door de militaire kamer veroordeeld worden. Dat kan volgens het gewone strafrecht of volgens het militaire strafrecht, dat hangt ervan af of het delict werkgerelateerd is. Ook verblijven hier mensen in ons Huis van Bewaring als zij van een strafbaar feit verdacht worden. Het kan om alle mogelijke strafbare feiten gaan, van diefstal tot moord. Defensie is een afspiegeling van de maatschappij, ook militairen kunnen in de fout gaan. Het verblijf in de militaire PI is tot maximaal zes maanden. Bij een hogere straf ga je alsnog naar een civiele PI.’

Net een gewone PI

‘Er zijn in de militaire PI heel veel overeenkomsten met de reguliere PI’s’, vertelt Willem. ‘We werken conform de penitentiaire beginselenwet en huisregels. Dat wil zeggen dat we alles aanbieden waar gewone PI’s ook in voorzien: de diverse regiems en daarbij horende bezoekregeling, arbeid, sport, ontspanning, de uren die je op een gesloten cel doorbrengt... We hebben ook een Commissie van Toezicht die al die zaken bewaakt.’
 

Rustgevend effect

Willem laat de buitensportruimte zien en de luchtplaats, in het midden van de kooi hangt een boksbal. Ook leidt hij ons langs de moestuin (Johnny Kas), waar groenten en fruit worden verbouwd, en langs het geitenverblijf van Bonnie, Clyde en sinds enige tijd ram Don Corleone, die worden verzorgd door de gedetineerden. ‘Het verblijf van de geiten is helemaal door gedetineerden getimmerd. Het is ons pronkstuk. En de dieren zijn mijn grote vrienden. Ik ben blij dat we ze hebben. Stel dat je net een slecht-nieuwsgesprek hebt gehad. Ik kan me goed voorstellen dat het dan fijn is om even bij de geiten te zijn. Ze hebben een rustgevend effect.’
 

Fitnessruimte en arbeidszaal

Dan neemt Willem ons mee naar binnen. Twee collega’s zijn aan het trainen op het nieuw geleverde X-Ray-apparaat. ‘Dit helpt ons bij het checken op verboden middelen. Ja, ook qua beveiliging lijken we op een gewone PI’, lacht Willem. ‘Met camera’s houden we het hele gebouw en het omliggende terrein in de gaten. Kijk, hier zie je de huiskamer, de keuken en de zolder, waar we een verblijfsruimte gecreëerd hebben’, wijst Willem op de beeldschermen. De PI beschikt verder over een fitnessruimte en een kleine arbeidszaal. ‘Werken is een belangrijk onderdeel van het dagprogramma en we bieden van alles aan: werken in de kas, de groenvoorziening, houtbewerking, het scheiden van koper...’

Ondersteuning door DJI

Er is regelmatig contact met DJI. ‘In het bijzonder met DV&O, die ook ons ondersteunt met het vervoer van gedetineerden, en PI Arnhem. We draaien mee op hun intranet en onze medewerkers lopen stage in Arnhem voordat ze hier aan de slag gaan. We worden trouwens ook opgeleid door het Opleidingsinstituut van DJI. Samen met hen kijken we welke modules voor ons ook relevant zijn. Denk aan motiverende bejegening. Het is heel prettig dat we altijd kunnen aankloppen bij DJI voor ondersteuning. Zo werken wij ook met het registratiesysteem van TULP, maar omdat de aantallen hier veel kleiner zijn, is het voor ons soms zoeken hoe sommige dingen ook alweer werken. Dan is het handig dat de lijntjes kort zijn.’

Persoonlijke bejegening

Dat brengt Willem automatisch op de verschillen tussen een reguliere PI en de PI in Stroe. ‘Die zijn er zeker. Alleen al het feit dat er maximaal 13 gedetineerden kunnen zijn, maakt uit voor de manier waarop we te werk gaan. In de praktijk zitten we zelden vol. Het komt voor dat er maar een handjevol ingeslotenen is. Dat heeft gevolgen voor de bejegening, die heel persoonlijk is. Zo lunchen, koken en eten personeel en gedetineerden samen. Ook wordt er veel gesport. Ik moedig het aan dat zowel de gedetineerden als de bewaarders veel bewegen – we zijn toch militairen. Het personeel is tot op zekere hoogte flexibel in het dagprogramma. In principe gaan de cellen hier om 22.30 uur dicht, maar als een belangrijke voetbalwedstrijd verlengd wordt, knijpen we nog wel eens een oogje dicht. Ik begrijp heel goed dat dat in een gewone PI niet kan.’

Gezellige inrichting

Willem wijst daarnaast op de setting, die aantrekkelijker is dan de gemiddelde PI. ‘Er zijn hier geen blinde muren, de aankleding is vriendelijk, zo ligt er vloerbedekking en hebben we een gezellige woonkamer, inclusief een hoek voor kinderen als die op bezoek komen.’

In de militaire PI werken momenteel 17 bewaarders. ’Dat is een mix van militairen en civiele bewaarders. De reden daarvan is dat militairen volgens de regels na een jaar of twee, drie weer weg moeten. Civiele collega’s kunnen langer blijven, dat is prettig voor de continuïteit. Er werken hier momenteel zes militairen en tien civielen, onder wie ook een aantal DJI’ers die zijn overgekomen uit andere inrichtingen.’ Werken in de militaire PI is volgens Willem voor veel collega’s een dankbare taak. ‘Dat komt mede door de focus op bejegening en maatwerk, die geeft het werk hier meer inhoud.’

Afstand-nabijheid

Natuurlijk liggen er ook uitdagingen. ‘Door de kleinschaligheid moeten we ons heel goed bewust zijn van afstand-nabijheid. Als je regelmatig met iemand eet, sport en kookt bouw je snel een band op. Het moet wel duidelijk blijven dat mensen hier niet zomaar verblijven, maar met een reden. Daar zijn we alert op. Ook het feit dat hier zowel mannen als vrouwen kunnen verblijven is een uitdaging. Het komt niet vaak voor, maar als hier een vrouw verblijft, moeten we direct duidelijke afspraken maken over bijvoorbeeld het gebruik van de doucheruimte – die hier gedeeld wordt. Daarnaast is het voor ons nog wel eens lastig om passend werkaanbod te vinden, gezien de kleine aantallen gedetineerden die hier verblijven. Voor veel bedrijven is het om die reden niet zo interessant om werk bij ons neer te leggen.’

Beetje reclame maken

Het zijn uitdagingen die Willem graag aangaat. ‘Ik merk dat niet iedereen de militaire PI kent. Ik weet dan ook vrij zeker dat er in de reguliere PI’s gedetineerden zullen zijn die actief dienend militair zijn, maar niet bij ons terechtgekomen zijn omdat ze niet op de hoogte zijn van ons bestaan of niet hebben aangegeven dat ze actief dienend militiar zijn. Het is misschien een beetje gek om reclame voor een gevangenis te maken, maar eigenlijk zou ik willen zeggen: ben je actief dienend militair en kom je om wat voor reden dan ook in aanraking met justitie? Vergeet dan niet dat wij er zijn. Het is hier best goed toeven – voor een gevangenis.’