Sleutel van de vrijheid

Tekst Mariëtte Hamer
Foto Manon van der Zwaal

Als Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld kom ik op allerlei plekken: in het onderwijs, bij bedrijven, in het hart van de politiek en op allerhande podia. We moeten immers allemaal iets met dit maatschappelijke vraagstuk: 1 op de 2 vrouwen en 1 op 5 mannen maken in hun leven een fysieke vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag mee. De impact is enorm, de urgentie groot. Onlangs bracht deze rol me voor het eerst in een gevangenis. Een penitentiaire inrichting, moet ik zeggen.

'De sleutel hebben van andermans vrijheid is een grote verantwoordelijkheid'

Mariëtte Hamer is Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag

Op alle plekken waar ik kom ga ik het gesprek aan. Over wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, hoe het ontstaat, wat de impact is en vooral: wat we eraan kunnen doen. Dat is de ene helft van de opdracht waar ik in 2022 aan begon: een maatschappelijk gesprek op gang brengen over seksueel grensoverschrijdend gedrag. De andere helft van mijn opdracht, gevraagd en ongevraagd advies geven over de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, bracht me naar PI Nieuwersluis, waar ik in gesprek ging met de vestigingsdirecteur, leden van de commissie van toezicht en gedetineerden.

Drempels wegnemen

De minister van Rechtsbescherming en de leiding van DJI hebben mij gevraagd in een advies te reflecteren op het inspectierapport over PI Nieuwersluis en de maatregelen die daarop volgden, en om specifiek in te gaan op wat nodig is om drempels voor gedetineerden weg te nemen om te melden. In de gesprekken die ik tot nu toe heb gevoerd kwam duidelijk naar voren hoe complex het is om de inrichting veilig te houden. Een goed begrip van wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is en hoe het werkt is daarvoor onontbeerlijk. Wat me ook opviel is de grote betrokkenheid van alle geledingen bij dit vraagstuk: van gedetineerdencommissie tot de toezichthouder.

Bewegingsruimte

Nergens is de macht zo expliciet als in een PI, waar de één letterlijk de sleutel heeft van de vrijheid en bewegingsruimte van de ander. Dat is een grote verantwoordelijkheid en juist daarom is het goed om het over grensoverschrijdend gedrag in PI’s te hebben. Het is die machtsongelijkheid die vraagt om professionaliteit van medewerkers enerzijds en een systeem van checks en balances die toezicht en veilig melden borgen anderzijds. Mijn team en ik hebben nog een aantal gesprekken te voeren om tot ons advies te komen. Gezien de betrokkenheid die ik bij dit thema zie, verwacht ik dat het met belangstelling in ontvangst genomen zal worden en dat het zal bijdragen aan een veiliger leef- en werkklimaat voor iedereen in de PI’s.

Lees ook het interview met vestigingsdirecteur Francesca Salamone van PI Nieuwersluis over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag in de inrichting.

Beveiligd vervoer op internationaal grondgebied

Beveiligd Vervoer Internationale Strafhoven (BVIS) is een onderbelichte, maar belangrijke taak van de Dienst Vervoer en Ondersteuning (DV&O). BVIS verzorgt het vervoer van verdachten van oorlogsmisdaden naar de behandeling van hun rechtszaak in een van de Haagse tribunalen. Die taak wordt met de grootste zorg uitgevoerd en houdt in dat per verdachte tussen de 5 en 9 teamleden betrokken zijn.

Interview met Francesca Salamone

Een stevig Inspectierapport, een ingrijpende documentaire over (seksueel) grensoverschrijdend gedrag, aangiftes tegen medewerkers en ontslag op staande voet: PI Nieuwersluis had een pittig jaar. Nu de storm een beetje gaat liggen, is het tijd om met vestigingsdirecteur Francesca Salamone terug te blikken op die roerige tijd, en om stil te staan bij de maatregelen die genomen zijn om de benodigde verandering in de vrouwengevangenis in gang te zetten.

'Iemand gaat niet zomaar op verlof'

‘Tbs’er ontsnapt aan begeleider tijdens verlof’. Regelmatig lees je dit soort koppen in de krant. Ze wekken de indruk dat onze mensen niet goed opletten en dat het justitiabelen wel heel gemakkelijk wordt gemaakt om de benen te nemen. Dat er een hele zorgvuldige afweging achter íeder verlof zit, dat weten veel mensen niet. En ook dat het ondanks alle maatregelen weleens fout kan gaan. ‘Het kan in een flits gebeurd zijn’, vertellen twee verlofbegeleiders.

Van repressie naar contact

In het PPC van PI Vught verblijven psychiatrisch gedetineerden die een hoog risico vormen voor henzelf en hun omgeving. Een nieuwe zorgmethode moet de kans dat het misgaat verminderen. Niet door “platspuiten en opsluiten”, maar juist door het contact te verstevigen. ‘Door intensief met de patiënt bezig te zijn, willen we een hoop ellende voorkomen.’

'We doen het voor kinderen met een ouder in detentie'

In Nederland is er geen structurele aandacht voor de ongeveer 25.000 kinderen met een vader of moeder in detentie. Daarom doet Angela Verhagen, onderzoeker bij het Expertisecentrum K I N D en docent aan Hogeschool Avans, onderzoek naar ouderschap in detentie. "Partner in crime" is Rob Vial, oud-afdelingshoofd ISD en EZV van PI Sittard. Bevlogen brengen ze wetenschap en praktijk bij elkaar.

De forensische zorg: een sector in beweging

Het was de afgelopen jaren schaken op veel borden tegelijk, binnen de forensische zorg. Er kwam een nieuw bestuurlijk akkoord, er ligt een capaciteitsopgave, er is een nieuw kwaliteitskader, er zijn personeelstekorten, er is een nieuwe inkoopstrategie en horizontaal toezicht werd ingevoerd. Langzaam maar zeker schudt de forensische zorg het stof van deze grote interne verbouwing van zich af.