Tekst Jeroen van den Nieuwenhuizen
Foto Thomas van Oorschot
Wie uit de gevangenis komt, vindt vaak moeilijk werk. En dat terwijl het vinden van een baan belangrijk is om te voorkomen dat iemand weer de fout ingaat. Daarom bereidt In-Made, het werkbedrijf van DJI, gedetineerden met een ‘plusje’ goed voor op een baan. Bij Zilt Bikes uit Zutphen zijn ze blij met ex-gedetineerden die nu als fietsenmaker werken. De vakopleiding kregen ze in de PI Achterhoek in Zutphen. We spraken met Pim Nijland, hoofd arbeid in de PI, en Sjoerd Hoog Stoevenbelt van Zilt Bikes: ‘Iedereen die bij Zilt binnenkomt, heeft wel wat.’
Hoe is de samenwerking tussen jullie ontstaan?
Pim: ‘Jan Boersma, de directeur van Zilt Bikes, benaderde me via LinkedIn. Of er een mogelijkheid was dat onze gedetineerden Swapfietsen gingen herstellen. Toen ik nog in de PI Arnhem werkte, had ik al eerder met een fietsenfabrikant gewerkt, dus ik wist wel een beetje wat er kon. Lang verhaal kort: de PI heeft in overleg met Zilt Bikes een complete fietsenwerkplaats ingericht waar onze gedetineerden worden opgeleid tot fietsenmaker. Hier doen ze werkervaring op om vervolgens door te stromen naar een werkervaringsplek bij Zilt.’
Sjoerd: ‘Ons bedrijf geeft kansen aan iedereen. Ongeveer een derde van onze mensen is gevlucht uit Oekraïne en een derde komt van het naburige asielzoekerscentrum. Die laatste groep werkt hooguit een jaar bij ons, omdat ze daarna uitzwermen over Nederland. En we hebben ook een aantal ex-gedetineerden in ons bedrijf werken. Werken met bijzondere doelgroepen is voor ons noodzakelijk om het bedrijf te laten draaien. Geschoolde fietsenmakers willen liever in een luxe fietsenwinkel werken om te sleutelen aan e-bikes. Swapfietsen vinden ze niet uitdagend genoeg.’
Hoe leiden jullie mensen op tot fietsenmaker?
Pim: ‘We bepalen eerst welke gedetineerden we geschikt achten voor het werk. Die worden stap-voor-stap opgeleid onder begeleiding van vakbekwame arbeidsbegeleiders en van Jan, die namens Zilt als werkmeester de werkplaats aanstuurt. Blijkt dat de persoon het vak in zijn vingers heeft, dan koppelen we er een officieel opleidingstraject aan, met een certificaat als bekroning. We hebben in de PI Achterhoek in Zutphen mensen die onder de ISD-maatregel voor stelselmatige daders vallen. Die kunnen we in het tweede jaar van hun detentie een werkervaringsplek aanbieden. Is een persoon in onze ogen geschikt en gemotiveerd, dan bellen we Sjoerd.’
Sjoerd: ‘Als je het hier goed doet, dan ben je per definitie gemotiveerd. Want dan heb je geluisterd naar onze Jan, de beste fietsenmaker die ik ken. Hij kan je het vak als de beste leren, maar als je niet de wil hebt, is hij ook snel klaar met je.’
Waar lopen gedetineerden tegenaan als ze weer gaan werken?
Pim: ‘De werkgever is vaak nog wel enthousiast. Maar het personeel is dat vaak minder. Alle lockers gaan ineens op slot en de tassen worden niet meer onbeheerd achtergelaten. Een VOG is vaak niet eens het probleem. Die wordt nog best vaak verstrekt aan ex-gedetineerden, natuurlijk afhankelijk van de functie.’
Sjoerd: ‘Ik vraag niet om een VOG. Iedere gedetineerde in het plusprogramma die gemotiveerd is, kan binnenkomen. Doe je het goed, dan word je aangenomen. Iedereen die bij ons binnenkomt, heeft wel wat. Ze zijn op de vlucht voor oorlog, komen uit een burn-out of hebben een straf uitgezeten omdat ze iets verkeerds hebben gedaan. Maar ze zijn wél gemotiveerd. En je werkt beter met gemotiveerde mensen dan met mensen die eigenlijk helemaal geen zin hebben in hun werk.’
Sinds kort is de Beschrijving Getoond Gedrag die DJI afgaf aan gedetineerden in het plusprogramma vervangen door een referentie. Helpt dat de re-integratie?
Pim: ‘Wie minimaal drie maanden naar tevredenheid werkervaring heeft opgedaan, kan die referentie krijgen. Het scheelt vast. De BGG werd pas na minimaal zes maanden werkervaring verstrekt. De referentie is er nu ook voor korter gestraften. Het is voortaan mogelijk om een referentie aan te vragen als de gedetineerde minimaal 3 maanden in het plusprogramma heeft gezeten én naar tevredenheid heeft gewerkt bij In-Made. Ik hoop dat het de stap naar buiten makkelijker maakt.’
Hoe bevalt de samenwerking?
Sjoerd: ‘Goed. Sinds 2021 hebben we vier gedetineerden in dienst genomen. Drie zijn een succes gebleken, eentje was nog te jong en naïef. De voorbereiding hier in de PI maakt de overgang veel makkelijker. Hier hebben ze in een paar maanden een ritme opgebouwd.’
Pim: ‘Als je hier een jaar hebt gewerkt, dan weet je hoe je met bouten, moeren en draaiende elementen moet omgaan. Dan kun je ook machines bouwen. Je komt dan al heel anders als sollicitant bij een bedrijf binnen.’
Wat wil je andere werkgevers meegeven?
Sjoerd: ‘Zie jouw mensen als méns en niet als ex-gedetineerde, asielzoeker of persoon met een licht verstandelijke beperking. Toon interesse in hun leven en investeer in ze. Wij regelen ontzettend veel bankpassen en verzekeringen voor onze mensen. We werken samen met mensen die ons niet verstaan en wij hun niet. Maar we kunnen wel dingen laten zien, duimpjes opsteken en naar elkaar lachen. En aan het eind van de dag snapt iemand hoe het werkt en zijn er twintig Nederlandse woorden geleerd.’
Pim: ‘Laten we niet vergeten dat er landelijk een enorm personeelstekort is. Met ons werkbedrijf In-Made kunnen wij daar iets aan doen. Ik zou werkgevers willen meegeven om niet in aannames te blijven steken. In onze plusprogramma’s zitten niet de grote criminelen. Dit zijn gemotiveerde mensen die een vak hebben geleerd.’
Sjoerd: ‘We steken veel op van ex-gedetineerden. Iedereen bij ons heeft zo zijn eigen kijk op de wereld en het beste idee wint. Zo hebben we geleerd hoe je een Swapfiets kunt terugvinden, óók als het GPS-signaal is gejamd. Sindsdien vinden we véél fietsen terug.’
