PI Middelburg gepimpt

Bij de entree van PI Middelburg begint het al sfeervol met twee potten helmgras en grote natuurfoto’s. Eenmaal langs de beveiliging kom je in de lange personeelsgang waar je meteen zeker weet dat je in Zeeland bent. De vloer heeft een zandkleur en de lange muur is geheel beplakt met een foto van het Zeeuwse strand en zijn beroemde paalhoofden, de zee, schepen en vogels. Je hoort nog net de branding en het roepen van de meeuwen niet. Dan gaat het verder naar Vlak 0. De kleurstellingen zijn in dezelfde natuurlijke tinten als in de gang. Opvallend is de levensgrote foto van het rode torentje van Westkapelle, met groene deur: de ronde doorgang naar het centrale vlak lijkt nu wel de ingang van deze kleine vuurtoren.

Grauw en rommelig

Vlak 0 is een gezellige plek geworden waar het personeel komt om samen te eten, koffie te drinken of een krantje te lezen. Met zitjes, statafels, koffieautomaat en de kisten waaruit iedereen fruit kan pakken. Maar drie jaar geleden was dat nog wel anders, vertelt Maureen Doornik. Zij is deelprojecteider van de werkgroep die zich bezighoudt met een beter leefklimaat in de PI. ‘Dit gebouw is neergezet halverwege de jaren negentig en in die tijd waren ze nog niet echt met dit onderwerp bezig. Het was hier grauw, rommelig, vies en somber. De gebruikte kleuren waren grijs, rood en zwart.’

De PI straalde vooral strengheid uit, vult vestigingsdirecteur Madelon van den Berg aan. ‘Toen mijn voorganger Jaap van der Geest hier directeur werd, kwam tegelijkertijd een wetenschappelijk onderzoek uit over leefklimaat in gevangenissen. Daarin stond helder dat de gebouwelijke situatie een positieve bijdrage kan leveren aan het leef- en werkklimaat en dus aan het gedrag van gedetineerden en de beleving van het personeel. Daarmee ging het voor gedetineerden dus ook over het voorkomen van detentieschade en het stimuleren van een verantwoorde terugkeer naar de samenleving.’

Meedenken

Van der Geest vond de grijze PI Middelburg een uitgelezen project om het leefklimaat te verbeteren en zorgde dat er budget kwam om het gebouw aan te pakken. Het personeel werd uitgenodigd mee te denken, er werd een projectgroep in het leven geroepen om de ideeën te stroomlijnen en deze uit te laten voeren. Ook de gedetineerden werd naar hun ideeën gevraagd, met name over de herinrichting van de bezoekzaal. Een extern bureau voor styling en advies verdiepte zich in het nieuwe uiterlijk, de kleurstellingen en materialen. Natuurlijk met oog voor de (brand)veiligheid.

‘Zeeland werd het thema dat we van lieverlee in de inrichting zichtbaar wilden maken’, vertelt Maureen verder. ‘De oude landkaarten van de Zeeuwse eilanden die je nu in het trappenhuis van het voorgebouw kunt zien, komen van het Zeeuws Museum. We mochten ze gebruiken om deze afdrukken te maken. In alle andere trappenhuizen hangen foto’s van Zeeuwse stadjes en de natuur. De scepsis van het personeel is daarmee meteen verdwenen. Ze dachten eerst: het zal wel, zo’n project met al die bezuinigingen. Er is nooit ergens geld voor. Maar toen het zover was, bleken genoeg mensen enthousiast voor de projectgroep, en het thema werd door iedereen gedragen. Met het adviesbureau hebben we gebrainstormd over de vormgeving en daarna zijn we aan het werk gegaan. Als het goed is, hebben we de aanpassingen binnen een aantal jaar doorgevoerd.’

Saai grijs wordt warm wit

Niet alleen het voorgebouw, de personeelsgang en Vlak 0 hebben inmiddels een metamorfose ondergaan. Ook de afdelingen zien er compleet anders uit dan voor 2016. In een vleugel zijn de celdeuren aan de buitenkant bestickerd als huisdeur, wat de beleving voor iedereen ook echt anders maakt, meer als een eigen ruimte van de gedetineerde. Het saaie grijs van de muren is overgeschilderd in een warm wit, gecombineerd met diepgrijze balustrades. In een hoekje schildert Michel een verwarming. Hij heeft elke centimeter in de inrichting te pakken gehad, althans op de plekken waar hij mocht komen. Tegelijkertijd haalde hij zijn basiscertificaat Schilder- en lakverwerking van de In-Made-Praktijkschool. Binnen een paar maanden, voordat hij zijn detentie erop heeft zitten, wil hij alles af hebben.

‘Er was hier echt niets leuks aan. Dus toen dit project kwam, wilde ik dit graag gaan schilderen, ook omdat ik dan van de afdeling af kon hoor. Ik ben een doener. Ik ben ook overal geweest: in alle trappenhuizen, de gang, arbeid en de personeelsgang, de medische dienst, cellen. In mijn eentje heb ik alles gedaan. En nu is het werk bijna af. Sfeer ligt natuurlijk altijd aan jezelf, maar ik moet zeggen dat het gemoedelijker is geworden. Dit straalt rust uit. Het is hier lichter, schoner en frisser en ik geloof dat gedetineerden het zelf ook schoner houden. Eerst keken ze nergens naar, maar de afdelingsreiniger maakt zeker beter schoon. Hier zijn voelt echt prettiger.’

Huiselijke sfeer

Nog niet alles in de inrichting is aangepast. De bezoekzaal bijvoorbeeld wacht nog een opknapbeurt. De gedetineerden willen daar het liefst een huiselijke sfeer, met genoeg privacy, rust en een duidelijk herkenbare speelhoek voor hun kinderen. En verderop, in de verouderde personeelskantine hangen aan het prikbord nog twee mogelijkheden voor de nieuwe kleurstellingen waaruit medewerkers kunnen kiezen.

De tevredenheid is duidelijk. Medewerker Patrick: ‘Ik ben echt laaiend enthousiast, de meesten trouwens. Het is nu heel stijlvol en dat maakt werken veel fijner. Niet meer die rommelige ontvangst bij de entree, maar opgeruimd en fris, met het rijkslogo op de mat. Dat oogt professioneel. Wat ik ook een enorme verbetering vind, is dat Vlak 0 geen verzamelplaats meer is van eetkarren en rommel, maar een gezellige plek waar je bij elkaar komt. Het heeft ons veel meer samengebracht. PI Middelburg is echt onze tent geworden, en dat straalt het ook uit. Zeker voor de Zeeuwse collega’s is het nu veel meer een thuis.’