Tekst Mieke van Meer
Foto Herman Zonderland
Alex zit sinds twee maanden in de jeugdinrichting vanwege een gewelddadige overval. Die overval kwam voor zijn ouders als een nare verrassing. Hoewel vooral zijn moeder al langer worstelde met de driftbuien van Alex en ze zich zorgen maakte over de jongens met wie hij omging, wisten beide ouders niets van zijn criminele activiteiten. Ze snappen niet waar het zo mis heeft kunnen gaan en vinden het moeilijk om daarover met Alex te praten.
Jongeren in de JJI kampen vaak met verschillende problemen, ook binnen hun gezin. Met multidimensionele familietherapie (MDFT) wordt het probleemgedrag van jongeren aangepakt door de familierelaties te versterken. Anne Knook en Mourad el Boulahiani voeren deze door het Nederlands Jeugdinstituut erkende therapie uit in RJJI de Hartelborgt. ‘We helpen de jongere en het gezin om hun situatie te verbeteren.’
Tools voor de opvoeding
Multidimensionele familietherapie (MDFT) is in 1985 in de Verenigde Staten ontwikkeld. De therapie is bedoeld voor jongeren tussen de 12 en 23 jaar met (meervoudig) probleemgedrag. Dit kan variëren van middelengebruik en/of overmatig spijbelen tot crimineel gedrag. MDFT betrekt niet alleen de jongere zelf, maar ook de ouders, het gezin en de bredere sociale omgeving, zoals school, werk en vrije tijd. Anne: ‘Bijna elke jongere in de JJI kan baat hebben bij MDFT. Zij hebben vaak problemen op meerdere gebieden. Ook de meeste ouders kunnen tools gebruiken voor de opvoeding. De competenties van deze gezinnen en de uitdagingen waar zij voor staan, zijn vaak niet in evenwicht. Zeker niet wanneer er ook nog sprake is van een delict. Voor veel ouders komt dat toch onverwachts en het zorgt vaak voor schuld- en schaamtegevoel. Dat het kind dan lange tijd niet thuis is, doet ook iets met het hele gezin. Mourad: ‘De voorwaarde is dat de jongeren én de ouders open staan voor de therapie. Dat ze echt hun situatie willen veranderen. Binnen MDFT nemen we ruim de tijd voor het motiveren als dat nog nodig is bij een van de deelnemers.’
Gedrag veranderen
Anne, GZ-psycholoog, werkt sinds 2014 als MDFT-therapeut bij RJJI de Hartelborgt en geeft MDFT ook ambulant bij de forensisch-psychiatrische zorgverlener Fivoor Rotterdam. Mourad, die in 2015 bij de jeugdinrichting begon als pedagogisch medewerker, heeft kort geleden de opleiding voltooid en combineert MDFT met de functie van intern trajectbegeleider. Omdat sommige jongeren lang in de JJI verblijven spreiden ze het normaal zo’n 6 tot 9 maanden durende MDFT-traject. De therapeuten starten intensief om de jongere en het gezin te leren kennen in gezamenlijke gezinsgesprekken. Daarnaast praten ze ook apart met de jongere en apart met de ouders.
Anne: ‘Zowel de jongere als de ouders stellen zelf doelen die ze in hun relatie of in hun gedrag willen veranderen. En wat ze daarvoor nodig hebben van de ander. Bijvoorbeeld een jongere die vluchtte in drankgebruik vanwege de vele ruzies van zijn ouders. Hij kon hen niet vertellen wat die ruzies met hem deden, omdat zijn ouders nooit over gevoel praatten. Met gesprekken en training leerde ik hem hoe hij iets kan delen met zijn ouders. Maar ook met de ouders heb ik gesprekken, zodat ze beseffen wat ze kunnen doen om hun kind te steunen. Want vaak hebben ze dat zelf ook nooit van iemand geleerd.’
Intensieve begeleiding
Na de eerste fase houden de MDFT-therapeuten het contact met de jongere en het gezin, maar ligt de nadruk van de behandeling vooral op de methodiek van de RJJI en de individuele interventies. Tegen de tijd dat de jongere steeds meer vrijheid krijgt en op verlof mag, wordt de begeleiding weer wat intensiever. Dat is dan als voorbereiding op terugkeer naar huis of begeleid wonen en wat het gezin samen kan doen wanneer oude patronen toch weer opspelen.
Bij hun moeder op de bank
De MDFT-therapeuten kunnen ook hardnekkige problemen signaleren en daarvoor doorverwijzen als dat nodig is, zoals traumatherapie voor de jongere of intensieve relatietherapie voor de ouders. Mourad ervaart het werken met MDFT als waardevol. ‘Je komt heel dicht bij een jongere en het gezin, waardoor je echt met hen samenwerkt aan verandering. Je zit letterlijk bij hun moeder en zusje op de bank. Natuurlijk kwamen en komen ouders ook op bezoek in de JJI en worden ze uitgenodigd voor perspectiefplanbesprekingen, maar dat is iets heel anders. Dat is betrekken en meedoen. MDFT is een behandeling. Dat betekent meewerken en mee veranderen.’ Anne: ‘Dat is precies de kracht van deze therapie. Je raakt de kern van wat de jongeren het meeste raakt: hun familie. Als de gezinsrelatie verbetert, zal het probleemgedrag en middelengebruik afnemen en daarmee recidive. Dat blijkt ook uit wetenschappelijke onderzoeken.’
Regionaal MDFT-netwerk
‘Je bent eigenlijk nooit uitgeleerd met MDFT’, zegt Mourad. ‘Elke casus is anders. Daarom is het ook zo belangrijk dat we om de week intervisie hebben met ons eigen team (een gecombineerd team Hartelborgt-Fivoor Rotterdam) onder begeleiding van een supervisor. Daarnaast komen we één keer in de zes weken samen met het MDFT-team van forensisch centrum Teylingereind. Het werkt verhelderend om van anderen te horen hoe ze naar jouw casus of vraagpunten kijken. En je leert zelf ook veel door met anderen mee te denken over waar zij tegenaan lopen.’ Anne: ‘MDFT wordt nog niet in alle JJI’s gegeven. In september 2022 is JJI Lelystad gestart met een MDFT-team. Ook met hen gaan we kennis uitwisselen. Bovendien vormen we in de regio Zuid-Holland een netwerk met andere (forensische) MDFT-therapeuten, zoals van YOUZ Gouda, YOUZ Leiden en Timon Rotterdam. Zo zoeken we zelf de verbinding om te versterken, net zoals we met MDFT gezinsleden, zoals in het geval van Alex, weer meer verbinden.’
'De kracht van deze therapie is dat je de kern raakt van wat de jongeren het meeste raakt: hun familie.'
Voor meer informatie over MDFT in de RJJI kunt u contact opnemen met Mourad el Boulahiani (m.boulahiani@dji.minjus.nl) of Anne Knook (a.knook@dji.minjus.nl).
