'Wij zijn experts in een steeds complexer werkveld'

Hij kan er niet omheen. Het vreselijke incident in Veldzicht waarbij een collega om het leven kwam is nog heel vers. ‘Het leert mij opnieuw wat voor werk we bij DJI eigenlijk doen. Iedere dag doen we ons uiterste best om precies dit te voorkomen. En dan gaat het toch mis.’ Wim Saris is er nog een beetje stil van. ‘Ongelofelijk wat dit doet met de familie, collega’s en patiënten. En laten we toch ook niet vergeten dat er nog een mensenleven verloren is gegaan, dat van de patiënt, die zichzelf kort na het incident om het leven bracht.’

Speerpunten

Toch wil Wim niet dat wat in Veldzicht gebeurde symbool staat voor wat werken bij DJI inhoudt. Daarvoor heeft hij te veel gezien en geleerd tijdens zijn werkbezoeken in het hele land. ‘Ik durf te zeggen dat ik DJI inmiddels een stuk beter ken.’

Hij weet ook dat er werk aan de winkel is. ‘We zijn geen organisatie die achterover kan leunen. Bepaalde vraagstukken – en die zijn vaak complex – hoorde ik in bijna elke inrichting terug. Die heb ik tot speerpunt gemaakt.’

Niet in slaap laten sussen

Veiligheid is er daar één van. ‘En dan heb ik het over veiligheid in de breedste zin van het woord. In de eerste plaats is er de technische veiligheid. Wat mij opviel tijdens mijn werkbezoeken aan de inrichtingen, was dat ik mij geen moment onveilig voelde. En ik denk ook dat we in Nederland relatief heel veilige gevangenissen hebben. Tegelijk moeten we ons niet in slaap laten sussen. Penitentiaire scherpte is en blijft van groot belang. Daarbij moeten we er ook voor zorgen dat we meer gebruik maken van techniek om bijvoorbeeld het binnensmokkelen van contrabande of het heimelijk communiceren vanuit onze inrichtingen en klinieken tegen te gaan.'

'Veiligheid is ook zorgen dat we voldoende gekwalificeerd personeel op de werkvloer hebben. We zeggen vaak dat onze doelgroep steeds complexer wordt. Als je dat nader moet duiden, kun je zeggen dat de doelgroep verhardt, verwart en vergrijst. Het is aan ons om die complexiteit te vertalen naar het penitentiaire landschap en hoe we de regimes vormgeven.'

Sociale veiligheid

'Tot slot is er de sociale veiligheid: voel je je als DJI’er vrij genoeg om problemen aan te kaarten bij je leidinggevende of in je team? Hoe gaan we met elkaar om? We werken in een heel gesloten setting met veel hiërarchische structuren. Dat brengt het risico met zich mee dat zaken onder de oppervlakte sudderen voor ze naar buiten komen. Denk aan wat er in de Oostvaarderskliniek is gebeurd. Daar werd op enig moment een melding gedaan van niet integer gedrag en daar kwam een stortvloed van meldingen achteraan. Ik breek er mijn hoofd over hoe zo’n situatie heeft kunnen ontstaan. Maar belangrijker is hoe je het kunt voorkomen. Ik weet wel: dat moet beter. Maar ik zie ook hoe ingewikkeld het is en heb nog niet direct het antwoord daarop.’

Mensenwerk

Een tweede speerpunt van Wim is dat DJI een aantrekkelijke werkgever moet zijn en blijven. ‘Ik ben ongelofelijk onder de indruk van de mensen die bij DJI werken. Zij stellen zich allemaal ten dienste van het beschermen van de maatschappij, en willen echt dat mensen een beetje beter onze inrichtingen verlaten dan ze erin kwamen. Ons werk is bij uitstek mensenwerk. Maar feit is dat we juist op dat vlak voor een enorme uitdaging staan. Het ziekteverzuim is te hoog, veel oudere collega’s gaan met pensioen, waardoor veel ervaring wegvloeit uit de organisatie, en zoals overal in de samenleving zoeken we nieuwe mensen en moeten we die ook zien vast te houden . We vissen allemaal in dezelfde vijver. Een enorme uitdaging. Om als werkgever aantrekkelijk te zijn is belangrijk dat collega’s professionele ruimte hebben, geen onnodige administratieve lasten hebben, goed ondersteund worden en zich kunnen ontwikkelen.’

Emancipatie voltooid

Wim is niet alleen op de eigen organisatie gericht. ‘Dat kan ook niet in een organisatie als DJI. We zijn onderdeel van een grote keten. We hebben ons ontwikkeld tot een volwaardige schakel in de strafrechtketen. Wij zijn de experts in een steeds complexer werkveld, en dat houdt veel meer in dan het vastzetten van mensen die veroordeeld zijn. Want: de periode in detentie is onderdeel van de levensloop, geen onderbreking ervan. De afgelopen jaren is vaak gezegd dat de uitvoering moet emancipeeren. Als het om DJI gaat denk ik dat de emancipatie wel voltooid is, en dat we onze rol als detentie-expert moeten pakken.’

Korte lijnen

‘En dat is ook nodig. De afdronk van mijn werkbezoeken is dat casemanagers en onze re-integratiecentra hun netwerk buiten de muren wel weten te vinden, maar ook dat er nog veel winst te behalen is. Daar waar de lijnen heel kort zijn en er soms letterlijk binnen de muren wordt samengewerkt met bijvoorbeeld gemeenten en reclassering gaat de re-integratie behoorlijk goed. Maar er zijn ook kleinere gemeenten, of gemeenten verder weg van de inrichting waar we de ‘warme overdracht’ missen. Dat kan fysiek maar sinds corona weten we ook hoe we dat op afstand via beeldbellen of videoconferencing kunnen doen. Als ik van mensen in de inrichting hoor dat ze iemand met pijn in de buik naar buiten moeten laten gaan, omdat zijn strafrechtelijke titel nu eenmaal afloopt, maar er niemand is om hem op te vangen, dan denk ik wel: dat moet beter.’

Financiën op orde

Genoeg uitdagingen dus. En dat terwijl Wim, toen hij binnenkwam, direct geconfronteerd werd met een stevig rapport van PWC over de onhoudbare financiële situatie van DJI. ‘Dat zag er niet zo best uit’, erkent hij. ‘Maar ik heb direct gezegd dat ik niet wil inleveren op de veiligheid en de kwaliteit van het werk dat we leveren. Uiteindelijk ben ik tevreden met de uitkomst van de maatregelen. Tegelijk moeten we ons realiseren dat DJI vandaag misschien op orde is, maar ook dat we onze speerpunten serieus moeten aanpakken, om ervoor te zorgen dat het DJI van morgen en overmorgen er goed blijft uitzien. Nu ik de mensen in de organisatie en daarbuiten beter heb leren kennen, kan ik zeggen dat ik hier de komende tijd met vertrouwen mee verder ga.’