Tekst Nienke Ledegang
Foto Herman Zonderland
Gino Tibboel is vestigingsdirecteur van PI Leeuwarden en Mariëlle Verberk is regiodirecteur Midden-Noord bij Reclassering Nederland. Althans, dat zijn ze meestal. Eerder dit jaar ruilden de twee een week van baan. En dat leverde mooie nieuwe inzichten, enerverende ervaringen en soms grappige situaties op. Ze blikken terug.
Waarom wilden jullie een week van plek ruilen?
Mariëlle: ‘Voor ik bij de reclassering kwam, werkte ik bij de politie. Van die overstap had ik al geleerd dat ik heel nieuwe inzichten opdeed over de doelgroep waarmee ik werkte, alleen maar door op een andere stoel te zitten. De verschillen zitten hem soms in kleine dingetjes, en ik denk dat het goed is om dat te beseffen als je veel samenwerkt. En verder wilde ik stiekem al heel lang een keer gevangenisdirecteur zijn.’
Gino: ‘Mijn motivatie verschilt niet veel van die van Mariëlle. Ik wilde wat meer buiten de eigen organisatie kijken. De reclassering is een hele belangrijke partner van ons en ik wilde die graag beter leren kennen door me onder te dompelen. Door echt op de plek van Mariëlle te gaan zitten, kwam ik in gesprek met de mensen die er werken en zag ik wat hen bezighoudt. Wij kunnen veel leren van de dilemma’s waar zij tegenaanlopen. Dat is heel iets anders dan bij je ketenpartner op bezoek gaan voor een presentatie en een lekkere lunch.’
Mariëlle, lachend: ‘Ik merkte in de privésfeer wel meteen dat gevangenisdirecteur veel meer tot de verbeelding spreekt dan het werk dat ik doe.’
En hebben jullie die week écht gedaan wat de ander doet?
Gino: ‘Zoveel mogelijk.’
Mariëlle: ‘Zeker, en we hebben niks opgepoetst over en weer. Ik wist dat er in een team een probleem was waarover de collega’s in gesprek wilden met de manager. Daar is Gino gewoon bij geweest. Andersom kwam bij DJI precies in de week dat ik er was een rapport van PWC naar buiten over de financiën van DJI. Daar ben ik niet van weggehouden.’
Gino: ‘Dat vond ik belangrijk: je moet vertrouwen in elkaar hebben, en écht kunnen meedraaien. Er was misschien een klein beetje een programmaatje in elkaar gedraaid, maar in principe heb ik precies gedaan wat Mariëlle gewoonlijk ook doet. Veel overleggen, veel werkbezoeken. Man, ik heb me suf gereisd. Ik ben die week op werkbezoek geweest in Assen, Utrecht, Lelystad, Groningen...’
Wat is het belangrijkste dat je hebt geleerd en nog niet wist over de organisatie van de ander?
Mariëlle: ‘Waar ik geen goed beeld bij had, is hoe dicht je als directeur van een PI op de doelgroep zit. Bepaalde besluiten over een gedetineerde zijn echt van jou. Dat maakt de betrokkenheid enorm. Daarnaast ben ik onder de indruk van de menselijkheid waarmee de gedetineerden bejegend en gecorrigeerd worden. Ik zag dat niet het straffen, maar het re-integratiedoel voorop staat. Daarin zie ik veel linkjes naar ons werk. Het deed me goed om te ervaren dat het sanctioneren, het voeren van gesprekken, de connectie met gedetineerden met veel wijsheid gebeurde.’
Gino: ‘Ik ben zeer onder de indruk van de gedrevenheid van de mensen van de reclassering. De betrokkenheid bij de re-integratie van gedetineerden is heel anders dan die bij DJI. Bij DJI ligt er ook een focus op orde, rust en veiligheid. Dat geeft wel dilemma’s en maakt dat je niet uitsluitend bezig kunt zijn met mensen op het juiste spoor zetten. Dus het zit hem ook wel in de setting en wat er nodig is.
Verder heb ik me pas in mijn week bij de reclassering gerealiseerd hoeveel taakstraffen er eigenlijk worden gegeven. Bij DJI hebben wij daar helemaal geen zicht op. Ik vind dat we daar als organisatie veel meer van horen te weten, te meer omdat het een heel effectief middel is om de criminaliteit terug te dringen. Ik ben ervan overtuigd dat er bij DJI veel mensen zitten die gebaat zouden zijn bij een taakstraf, of een combinatie van taakstraf en vrijheidsstraf. Denk aan mensen die heel kort gestraft worden of zelfmelders.’
'Het helpt enorm als je tegen een gedetineerde kunt zeggen: "Als je straks vrijkomt dan gaat Sjaak je helpen. Ik ken Sjaak, dat is een goede kerel." Die warme overdracht: het lijkt heel klein, maar het is heel groot.'
Zijn er dingen die je meeneemt naar je eigen organisatie?
Gino: ‘Ik zat bij een overleg over elektronische monitoring. Daar zaten vijf collega’s bij elkaar die elkaar bevroegen: hoe doe jij dat? Ik vond dat heel erg mooi. Ik zag een lerende organisatie. Wij hebben wel gedetineerdenoverleggen waarbij ook een casemanager betrokken is, maar we zetten niet vaak op deze manier meerdere casemanagers bij elkaar. Terwijl dat heel leerzaam kan zijn. Ik heb dat dan ook bij ons in de organisatie ingebracht als interessante mogelijkheid.’
Mariëlle: ‘Voor mij was er de bevestiging dat samenwerking soms wordt belemmerd door andere routines, en dat je die routines moet doorbreken. Sinds enige tijd loopt er het project Reclasseren in de PI, waarbij reclasseringswerkers letterlijk in de PI zitten. Dat blijkt hartstikke goed te werken. Waar er eerder soms wrevel was over de partners waarmee je samenwerkte (‘Ze doen moeilijk’, of: ‘Ze willen niet samenwerken’), ontstaat er nu begrip voor elkaar. En de lijntjes zijn korter. Het helpt enorm als je tegen een gedetineerde kunt zeggen: ‘Als je straks vrijkomt dan gaat Sjaak je helpen. Ik ken Sjaak, dat is een goede kerel.’ Die warme overdracht: het lijkt heel klein, maar het is heel groot.’
Zou je het andere organisaties aanraden om ook eens bij elkaar in de keuken te kijken?
Gino: ‘Absoluut. En ik roep het ook al jaren tegen mijn eigen mensen, maar ik ben de eerste die het gedaan heeft. Ja, ik kan het iedereen aanbevelen.’
Mariëlle: ‘Mijn tip: ga het gewoon doen. Gino en ik hebben het twee keer uitgesteld, mede vanwege corona. De derde keer zijn we ervoor gegaan. We wilden eigenlijk een week, maar we konden vanwege een paar belangrijke overleggen écht niet langer dan drieënhalve dag, maar ook dat is de moeite waard. We hebben natuurlijk wel aan alle kanten gesmokkeld: mailtjes sturen voor en na werktijd.’
Gino: ‘Het komt toch nooit uit, dus inderdaad: doe het gewoon. Het levert zoveel op.’
En ben je enthousiast geworden voor de functie van de ander?
Gino: ‘Mijn conclusie is dat Mariëlle een prachtige baan heeft, maar dat reizen zou me wel tegenhouden, hoor... Ik heb daar veel respect voor en heb in het wekelijkse overleg met de andere directeuren ook gezegd hoe zwaar haar baan is. Ik ben liever vestigingsdirecteur.’
En Mariëlle, hoe is dat voor jou?
‘In de PI moet je een 24/7-bezetting organiseren. Ik ben blij dat ik bij de reclassering dat ‘blauwe’ stukje niet hoef te doen. Ik zou de wereld binnen de PI op den duur ook beklemmend vinden. Definitief ruilen is er niet bij, dus.’
