Tekst Jeroen van den Nieuwenhuizen
Foto Jurgen Huiskes
Werk geeft gedetineerden structuur aan de dag en is een opmaat naar een ‘normaal’ bestaan buiten de muren van de PI. Van metaalbedrijf tot bakkerij en van wasserij tot assemblagebedrijf van meubels en fietsen: elke dag zetten duizenden gedetineerden in de PI hun handen aan het werk. ‘Arbeid in detentie draagt bij aan een veilig leefklimaat en vergroot de kansen van gedetineerden na detentie.’
Tientallen eilandjes
Tot 2011 had elke penitentiaire inrichting haar eigen bedrijfsbureau voor arbeid. Tientallen eilandjes met elk hun eigen acquisitie, administratie en werkvoorbereiding. Toon Molleman, plaatsvervangend divisiedirecteur Gevangeniswezen en Vreemdelingenbewaring weet dat arbeid in detentie toen overal verschillend werd ingevuld: ‘Het vloog alle kanten op. Er is toen gezegd: dit moeten we professionaliseren.’
In-Made werd geboren, het werkbedrijf van DJI waaraan bedrijven hun productiewerk kunnen uitbesteden aan gedetineerden binnen de muren van de inrichting. Er kwamen regionale bedrijfsbureaus in Heerhugowaard, Vught en Zwolle die meer eenheid brachten in de manier waarop arbeid werd aangeboden. De samenwerking met het bedrijfsleven kreeg een impuls en er werden steeds grotere opdrachten binnengesleept, waardoor het werkaanbod stabiel werd. De bedrijfsmatige aanpak is de belangrijkste voorwaarde om gedetineerden voor te bereiden op een baan na detentie. Met de In-Made Praktijkschool werden de 29 productielocaties ook erkend leerbedrijf. Hierdoor kunnen gedetineerden erkende certificaten en zelfs volwaardige mbo-diploma’s behalen.
Eén serviceorganisatie
Toch bleef de dienstverlening per regio sterk verschillen. Met de komst van een landelijke Serviceorganisatie In-Made is daar verandering in gekomen. Marja ter Horst is sinds 1 oktober hoofd van deze organisatie en legt uit waarom ondersteuning op landelijk niveau gewenst is: ‘Arbeid is zo’n belangrijk onderdeel van detentie dat het om ondersteuning op landelijk niveau vraagt. We willen voorspelbare dienstverlening leveren. Tot voor kort werkten de regionale bedrijfsbureaus vaak nog op hun eigen manier op basis van persoonlijke contacten. In de nieuwe Serviceorganisatie komen al die mensen samen. Ons Team Sales ondersteunt arbeidsbedrijven bij het verwerven van contacten en het onderhouden van een goed klantenbestand. Een belangrijke vraag is daarbij steeds of het werk dat we binnenhalen bij past bij een of meer inrichtingen. De werkvoorbereiders maken kostencalculaties en werktekeningen. En met onze orderadministratie en financieel adviseurs nemen we de administratieve taken en het financieel beheer uit handen, van het maken van een offerte tot de incasso en de financiële prognose.’
Voorbereiden op de arbeidsmarkt
De methode Ex-Made ondersteunt de re-integratie-inspanningen door gedetineerden voor te bereiden op de arbeidsmarkt. De serviceorganisatie kan ook ondersteunen bij de bemiddeling van gedetineerden naar werk, mede dankzij een groot netwerk van klanten en ondersteunende diensten.
Marja: ‘We willen ernaar toe dat we goed zicht hebben op de uitstroom van gedetineerden en de werk- en opleidingservaring die ze bij ons hebben opgedaan. Hebben we dat inzichtelijk, dan maakt dat ons een betrouwbare partner op de arbeidsmarkt.’
Landelijke regie
Ze noemt meer voordelen. ‘Bij grote opdrachten heb je landelijke regie nodig. Het schoonmaak- en groenonderhoud voor Facilitair Bedrijf DJI binnen onze eigen inrichtingen is daar een voorbeeld van. Verder zijn er ook steeds meer bedrijven die verspreid over meerdere vestigingen werk uitbesteden en behoefte hebben aan één aanspreekpunt. Het helpt dan niet als je de ondersteuning versnipperd organiseert. Wat daarnaast speelt, is dat een gedetineerde in elke PI een vergelijkbaar dagprogramma krijgt. Zorgen dat arbeidsbedrijven op eenzelfde manier opereren is dan ook belangrijk. Het is belangrijk dat we hierin één lijn trekken.'
Goed kunnen onderbouwen wat arbeid in detentie oplevert, is ook voor Toon cruciaal. ‘Ik ben ervan overtuigd dat arbeid een onmisbare bijdrage levert aan de succesvolle re-integratie van gedetineerden. Maar op dit moment kunnen we dat nog niet goed met cijfers onderbouwen. Dat is ook een expliciete taak die we de serviceorganisatie hebben meegegeven. We moeten kunnen aantonen dat we ons geld nuttig besteden.’
Kansen voor werkgevers
Hij twijfelt er niet aan dat arbeid steeds vaker de opmaat is naar een succesvolle vervolgstap buiten detentie. ‘Dat geldt zeker als er met de handen gewerkt moet worden, van reiniging tot houtbewerking en schilderwerk. Aan die mensen heeft Nederland grote behoefte. Ik zie nog veel kansen voor werkgevers om ons arbeidspotentieel aan te spreken en gedetineerden in de laatste fase van hun detentie aan zich te binden. Juist mensen met een langer verblijf zijn vaak voorbij de fase van ontkenning, zijn hun oude criminele netwerk kwijt en willen weer iets van hun leven maken.’
In-Made en Ex-Made
In-Made is de naam van het penitentiaire productiebedrijf van de Dienst Justitiële Inrichtingen. Zo’n 8.000 gedetineerden verrichten op 29 locaties onder deze vlag arbeid, van inpakwerk en metaal- en houtbewerking tot schilder- en coatingwerk en demontage van fietsen en meubels. In-Made werkt marktconform voor uiteenlopende organisaties uit bedrijfsleven en overheid.
In de laatste fase van de detentie kan een gedetineerde bij aantoonbaar goed gedrag onder bepaalde voorwaarden buiten de muren van de gevangenis werken. Ex-Made zoekt dan werkplekken die aansluiten op het profiel van de gedetineerde. Vaak is dit betaald werk met uitzicht op een vaste baan.
Kijk ook op https://www.in-made.nl/
En op https://in-made360.nl/
