Een menswaardig einde in detentie

Steeds ouder

Luc Janssens is eerste geneeskundige in het JCvSZ en Saskia Vink is de casemanager die vaak de regie heeft wanneer iemand in het JCvSZ komt te overlijden. Zij zien het aantal oudere mensen binnen de muren van DJI toenemen. Luc: ‘Dat heeft aan de ene kant te maken met het grotere aantal langgestraften en ernstige delicten. Mensen worden simpelweg ouder in detentie omdat ze soms tientallen jaren vastzitten. Die krijgen op zeker moment fysieke klachten: Alzheimer, of ze worden slecht ter been. Saskia voegt daaraan toe: ‘Vergeet ook niet dat veel mensen in de gevangenis ook nog eens snéller oud worden dan buiten. Ze zijn gemiddeld biologisch ouder dan hun werkelijke leeftijd door onder meer middelengebruik en slechte voeding. Daardoor komen herseninfarcten en hersenbloedingen veel voor, maar ook meer kanker. En diabetes type 2 hebben ze bijna allemaal.’

First offenders

‘Maar je ziet ook steeds meer first offenders in de gevangenis. Bejaarden die een misdaad plegen’, zegt Luc. ‘Oudere mensen krijgen last van depressies, geheugenverlies, een delier of psychose na een medische ingreep. Het gebeurt dat mensen dan ineens out of the blue een misdaad plegen. Bijvoorbeeld hun partner ombrengen. Dat is geen unicum. In de twee jaar dat ik hier werk, is dat al vier keer gebeurd. Ik ben best geschrokken van wat ik soms zie en hoor. Toen ik klein was had je nog bejaardenhuizen. Daar werd naar mensen omgekeken en werden ze verzorgd. Het helpt niet mee dat zulke bejaardenhuizen niet meer bestaan. Je ziet dat het kan misgaan als mensen aan hun lot worden overgelaten.’

Palliatieve sedatie

Saskia vertelt: ‘Overlijden in detentie is niet fijn. Niet voor de terminale patiënt, niet voor het personeel, niet voor de familie. Ik ben dan ook blij dat we in het JCvSZ steeds beter toegerust zijn om mensen op een humane manier tot hun dood te begeleiden. Sinds anderhalf jaar kunnen we palliatieve sedatie bieden. Dat is iemand in slaap brengen, zodat hij op een rustige manier sterft. Dat is een proces waarbij we heel veel aandacht geven aan de patiënt en zijn familie. We doen er alles aan om die laatste fase zo humaan mogelijk te laten verlopen. ‘Familie kan komen waken, er kan vaker gebeld worden, we halen een lekkere maaltijd voor iemand, de deur kan vaker open blijven. Een tijdje terug hadden we een nagesprek met de familie van een man die bij ons was overleden. Ze hadden meerdere dagen bij hem gewaakt. Het grootste compliment dat ze ons konden geven, was dat ze vergeten waren dat ze in de gevangenis waren. Voor hen voelde het als een hospice-achtige setting. Dat vond ik heel mooi om te horen.’

Euthanasie

‘Sinds twee jaar kan iemand bij ons ook euthanasie krijgen. Dat is het actief beëindigen van iemands leven vanwege uitzichtsloos lijden, en is dus iets anders dan palliatieve sedatie’, vertelt Luc. ‘Dit gebeurt onder heel strikte voorwaarden en is nu drie keer gebeurd. Euthanasie heeft, zeker binnen detentie, altijd heel gevoelig gelegen en daarom kijkt de inspectie altijd mee. Ook staan we in nauw contact met het expertisecentrum euthanasie. We hebben weleens meegemaakt dat er vanuit een PI contact werd opgenomen met de vraag of wij de volgende dag euthanasie wilden uitvoeren, en dat de toestemming via de arts in de PI geregeld was. Dat kan zo zijn, maar zo werkt het niet. Wij willen echt een behandelrelatie met iemand opbouwen. Wij zijn er om iemand te helpen met zijn of haar laatste wens. Dat is heel intiem, en geen lopende-bandwerk. We willen zorgvuldig omgaan met de patiënt, maar óók met ons personeel. Er zijn collega’s die vanuit hun geloofsovertuiging niet bij euthanasie betrokken willen zijn. Dat mag.’

Aandacht voor personeel

‘Voor personeel kan een overlijden indrukwekkend zijn. Soms ken je iemand van nabij, of je hebt een klik met iemand’, zegt Luc. ‘Dan mag je best verdriet voelen en rouwen. Wij staan met het team altijd even stil bij een overlijden, ook als dat gepland is. Ik vind dat mooi. Ik kom zelf van buiten, en vind het opvallend hoeveel aandacht er in deze situatie voor elkaar is. Van die grote, rauwe kerels die toch even aankloppen bij de geestelijk verzorger of een van onze psychologen. Dat is mooi, en trouwens ook onderdeel van onze professionaliteit. Even slikken, en weer doorgaan.’