Tekst Jeroen van den Nieuwenhuizen
Foto Marieke Odekerken
In de Rijks Justitiële Jeugdinrichting (RJJI) krijgen jongeren niet alleen zorg en behandeling, maar ook onderwijs en begeleiding richting een terugkeer in de samenleving. Toch zitten zij geregeld langere tijd ingesloten op hun kamer. Om die tijd niet te laten voelen als ‘nietsdoen’, is het project Educatief Programma op Kamer gestart (EPOK). Jongeren kunnen daarbij zelfstandig en veilig aan de slag met themaboxen vol materialen. Ook in RJJI De Hartelborgt.
De boxen zijn gemaakt met inbreng van jongeren zelf. In ontwerpsessies dachten zij actief mee over wat zij zouden willen doen op de kamer. Muziek maken, sporten, creatief bezig zijn en iets leren over werk en ondernemerschap, scoorden hoog. Die ideeën zijn getest op alle drie de locaties van de RJJI; De Hunnerberg in Nijmegen, Den Hey-Acker in Breda en De Hartelborgt in Spijkenisse. Linda, activiteitenbegeleider in De Hartelborgt, is vanaf het begin nauw betrokken bij het project. Samen met haar collega Vincent coördineert zij de boxen in de inrichting en stemt ze af met collega’s, jongeren en externe partijen die de concepten voor de boxen bedenken.
Van muziek tot sport en design
Elke box heeft een eigen thema: Muziek & Beats, Sport & Lichaam, Business & Work en Art & Design. De twee eerste boxen zijn in De Hartelborgt het populairst, zegt Linda: ‘In de muziekbox zit onder andere een laptop met muzieksoftware, een microfoon en een klein keyboard. Jongeren kunnen op deze laptop, die ze uitsluitend voor dit doel gebruiken, beats maken, raps schrijven en hun nummers opnemen. Ze krijgen eerst een workshop van een externe muziekdocent en gaan daarna zelf verder.’
De boxen worden ook op de groep gebruikt. ‘Vaak helpt een jongen die de software goed snapt de rest van de groep op weg’, vult Vincent aan. ‘Zo wordt het een groepsactiviteit. We letten er wel op dat er geen drillrap met gewelddadige teksten rondgaat. Alles wat opgenomen wordt, kan alleen via de begeleiders op hun eigen mp3-speler gezet worden.’
De boxen werken goed tegen de verveling en zorgen voor rust
Vanaf december komt er een box bij: Relatie & Liefde: Hierin worden onderwerpen als seksualiteit, relaties en verantwoordelijkheid op een begrijpelijke manier uitgelegd. ‘We gaan terug naar de basis’, zegt Vincent. ‘Jongeren hebben vaak praatjes, maar onderaan de streep weten ze nog niet zoveel. Met dit pakket willen we het thema op een normale manier aan de orde stellen.’
Fitheid, rust en afleiding
De sportbox bevat weerstandsbanden, een matje, een rol voor oefeningen, polsgewichten, een stressballetje en posters met oefeningen en trainingsschema’s. Jongeren kunnen in de huiskamer of op hun eigen kamer fitnessen. Volgens Linda en Vincent werken de jongeren daarmee niet alleen aan hun fitheid: het geeft ook rust en afleiding en helpt om spanning kwijt te raken. Linda: ‘Dat is belangrijk in periodes waarin jongeren door omstandigheden veel op hun kamer zitten en minder afwisseling hebben in hun dag.’
Op afdelingen waar meer individuele zorg nodig is, is Art & Design populair, ziet Linda: ‘Dit zijn vaak jongeren die veel met zichzelf bezig zijn. Voor hen kan tekenen en vouwen helpen om gedachten te ordenen en emoties te verwerken.’
Een snelle rondgang op de afdeling bevestigt dat de muziekbox en de sportbox geliefd zijn. Uit de eerste box zijn de laptop om muziek te maken en de dvd-speler om muziek af te spelen favoriet. Een van de jongeren geeft aan dat hij dankzij de box nu probleemloos overweg kan met muzieksoftware. Een sportfanaat op de afdeling gebruikt vooral het push up-board, waardoor hij nu veel beter is in opdrukken. De boxen werken hoe dan ook goed tegen de verveling en zorgen voor rust, zo valt te horen.
Rouleren
De boxen wisselen elke acht weken over de afdelingen. Zo komt elk thema wel een keer op elke groep langs. Per groep houdt een aandachtsfunctionaris bij wie wat gebruikt. Dit is een groepsleider die voor Linda en Vincent het eerste aanspreekpunt is. Die twee zorgen voor de planning, de uitgifte en de reparaties of vervangingen. ‘Het is geen tussendoordingetje’, zegt Vincent. ‘Het kost tijd en organisatie.’
’Jongeren laten anderen horen wat ze hebben gemaakt of laten zien waar ze mee bezig zijn’
In een stuurgroep wisselen de drie RJJI’s ervaringen uit en nemen ze samen besluiten over de inhoud van de boxen. Die ervaringen zijn goed: in elke groep van tien jongeren zijn er zeker vijf actief bezig met de boxen. Het geeft volgens Vincent minder verveling, meer ontspanning en soms ook trots: ‘Jongeren laten anderen horen wat ze hebben gemaakt of laten zien waar ze mee bezig zijn.’
Er zijn ook praktische uitdagingen. Zo heeft niet iedere groepsleider er evenveel affiniteit mee en bij personeelstekorten of andere factoren kan het moeilijker zijn om workshops te plannen of materialen uit te delen. Toch houden Linda en Vincent samen met de aandachtsfunctionarissen de lijn in De Hartelborgt vast: elke acht weken wisselen, elke box serieus introduceren op de afdeling en blijven luisteren wat goed werkt en wat niet.
Regie over lege tijd
Jongeren de regie geven over een stukje ‘lege’ tijd: het is volgens hen de waarde van de boxen: iemand die niks heeft met sporten heeft kan met beats aan de slag. En iemand die veel last heeft van spanning kan tot rust komen door te tekenen of een mandala in te kleuren. Zo wordt kamertijd zinvol op een manier die bij de jongere past.
