Anita werd opgenomen

Het is het vierde seizoen van “Anita wordt Opgenomen”. Hoe kwamen jullie op het idee om naar een gevangenis te gaan?

‘We zijn altijd op zoek naar onderwerpen waar iedereen een mening over heeft. Onderwerpen waar mensen een idee of een vooroordeel bij hebben zonder dat ze er veel vanaf weten. En waar je door het gesloten karakter ervan moeilijk zicht op kan krijgen. In de eerste drie seizoenen kwamen de psychiatrie, verslavingszorg en diverse specialistische ziekenhuisafdelingen aan bod, nu moesten we op zoek naar iets nieuws. De vrouwengevangenis intrigeerde ons – het productieteam van Anita wordt Opgenomen bestaat ook voornamelijk uit vrouwen- dus we kwamen al vrij snel hier op uit.’

Wat intrigeerde jullie dan zo aan de vrouwengevangenis?

‘Ik geloof dat 6% van alle gedetineerden in Nederland vrouw is. Dat is natuurlijk een hele kleine groep. We kennen allemaal de series op bijvoorbeeld Netflix, zoals “Orange is the New Black” of “Celblok H” en de serie uit de jaren ’90 “Vrouwenvleugel”. Maar hoe het nu werkelijk is dat weet je eigenlijk gewoon niet. Hoe is het om daar te zijn? Waarom zit je daar en hoe is de verhouding tussen gedetineerden en bewaarders? Wat doet het met je als je daar tien jaar zit? Kan het mij gebeuren? Hoe is het leven daar? Hoe ziet zo’n dag eruit? Wat mag je wel als je er bent en wat mag je niet?’

Had je verwachtingen voordat je aan deze serie begon?

‘Ik wist wel dat het niet zo zou zijn als in de film, maar dat geldt voor alles. Hoe het wel is dat weet je ook niet. Dus we zijn er gewoon maar naar toe gegaan. Mijn eerste gedachte –nadat ik alle hekken en deuren door was gekomen –toen ik binnenkwam: “ Het lijkt hier wel gezellig!” Vrouwen waren aan het pingpongen, puzzels aan het maken, een aantal was aan het koken, aan het kletsen met de bewaarders en aan het bellen. Dan denk je, wat gek. Het is net een soort buurthuis. Dat had ik niet verwacht. Aan de andere kant dacht ik: waarom ben ik hier zo verbaasd over?’

En, waar kwam die verbazing vandaan?

‘Ik dacht toch: die zitten alleen maar in een cel en worden streng bejegend. Dat is niet zo. Aan de andere kant is het natuurlijk wel zo dat je alleen maar kunt bellen op gezette tijden, dat je kunt bellen met je telefoonkaart, waar geld op moet staan, je moet tussen half vijf en kwart voor vijf achter de deur die om half 8 ’s morgens PAS weer opengaat. Je bent verplicht om dagelijks één dagdeel te werken en je mag maar een uur naar buiten. En alles wat je nodig hebt moet je vragen. Je bent totaal afhankelijk van het systeem en VAN de mensen die over jou waken. Als je je dat realiseert… Pff dan is detentie heel heftig.’

Hoe kijk je nu tegen de vrouwen die daar zitten aan?

‘Voor sommigen zou ik nog steeds een blokje omlopen en met anderen zou ik echt heel graag koffie gaan drinken. Net als in het echte leven. Het zijn allemaal heel gewone vrouwen. Wat ik heb geleerd is dat omstandigheden een hele grote rol spelen. De kansen die je krijgt, maar ook je karakter. Het ene mens is veel kwetsbaarder en gevoeliger voor ingewikkelde zaken dan een ander. Als je dan al uit een zwak milieu komt en je komt in verkeerde omstandigheden dan maak je veel sneller een slechte keuze. Je hebt het niet altijd voor het kiezen. Uiteindelijk heb je altijd de keuze om wel of niet de fout in te gaan. Maar zelfs dat is niet zo klip en klaar als je maandenlang bent bedreigd, verkracht en mishandeld en je kinderen worden bedreigd. Wat doe je dan? Ik heb een vrouw horen zeggen: ik ben hier pas vrij. Dat is erg hè?’

Wat is je het meest bijgebleven?

‘De persoonlijke verhalen staan bovenaan, maar dat is logisch. Wat me ook is bijgebleven is dat een van de vrouwen zei: “ ik kom pas over tien jaar vrij. Dan kan ik misschien niet meer fietsen.” Ze mogen van Harry (Versteegh, gevangenisdirecteur van PI Nieuwersluis) zo nu en dan fietsen. Nieuwersluis ligt natuurlijk prachtig daar aan de Vecht. Ik dacht echt: “Oh leuk, we gaan naar buiten.” Dat was een heel naïeve gedachte, het werd de luchtplaats. Toch waren de vrouwen daar zo gelukkig mee, met rondjes fietsen op de luchtplaats. Ongelooflijk dat je met een kruimel zo blij kunt zijn. Dat vond ik zo heftig.’

Hoe heb je het werk van de DJI’ers ervaren?

‘Voor dit werk moet je stevig in je schoenen staan. Je moet altijd het gesprek aangaan, de mens voor ogen houden, streng kunnen optreden als dat nodig is en dan is er natuurlijk nog steeds commentaar. Daar moet je als bewaarder tegen kunnen. Wat ik mooi vond was de moeder-kinddag. Er was een PIW’er die niet haar dienstkleding aan had, maar haar burgerkleding. “Zo ben ik veel toegankelijker,” zei ze. De medewerkers zijn op zo’n dag zo betrokken, je ziet dat ze het belangrijk vinden. Dan hebben ze de ontvangstkamer leuk versierd en maken ze foto’s met de kinderen en moeders. Met een mooie achtergrond, zodat dat je helemaal niet ziet waar je bent. Op die momenten staan de medewerkers daar soms ook met tranen in de ogen. Ik denk niet dat ik dit werk zou kunnen doen.’