Tekst Mieke van Meer
Foto Rob Acket
Veel jongeren in detentie kennen niet de basisbeginselen van ergens werken. Baantjes mislukken daardoor vaak en de keuze voor een verdere criminele loopbaan is dan sneller gemaakt. Het programma VOM wil de overgang van binnen naar buiten verkleinen. Bijvoorbeeld door ze eerder werkervaring op te laten doen. Arbeidstrainingscentrum De Buitenloods van JJI Lelystad brengt dat in de praktijk.
Aan de buitenste ring van een bedrijvenpark in Lelystad is nu bijna twee jaar De Buitenloods gevestigd. Een vierkant gebouw met een grote roldeur, zoals de meeste van de omliggende bedrijven. Aan niets is te zien dat hier gedetineerde jongeren werken. ‘En dat is precies de bedoeling’, vertelt Paul Kijk in de Vegt. Als unitmanager Facilitair en Veiligheid JJI Lelystad is hij betrokken bij het arbeidstrainingscentrum. ‘De jongeren gaan hier naar hun werk. Zo normaal mogelijk. We willen dat ze trots zijn op hun werkplek.’
Binnen de JJI krijgen jongeren onderwijs, waarbij de nadruk vooral ligt op het doen. Paul: ‘We wilden meer de aansluiting maken met buiten. Met echt werk voor echte opdrachtgevers. Om de afstand tot de arbeidsmarkt die deze jongeren vaak toch hebben te verkleinen.’
Werk belangrijk om terugval te voorkomen
Recidive verminderen is een van de belangrijke doelen van het programma Vrijheidsbeneming Op Maat. Werk is een van de hoofdpijlers om terugval te voorkomen. Want werk betekent structuur en inkomen, waarmee jongeren op eigen benen kunnen staan. Bij de Buitenloods werken iedere dag zo’n vier tot zes jongeren. Afhankelijk van hun richting en capaciteit werken ze in het groenonderhoud, doen inpakwerk of eenvoudig technisch werk. Werkmeester Bert en een collega begeleiden de jongeren en zien erop toe dat de producten die ze maken kwalitatief in orde zijn. Bert: ‘Als er een nieuwe opdracht binnenkomt, bekijken we samen goed wat er moet gebeuren en hoe we dat gaan aanpakken. Zo geef je ze in kleine stapjes steeds verantwoordelijkheden.’
Leren op tijd komen
Vanuit De Buitenloods worden jongeren begeleid naar een passende dagbesteding of betaald werk. De jongeren hebben allemaal een verlofstatus en de meesten gaan zelfstandig van de JJI naar De Buitenloods en vice versa. Ze kunnen zo wennen aan het ‘buiten zijn’. De werkmeesters hebben intensief contact met school, de gedragswetenschapper en de individueel trajectbegeleider. Paul: ‘We werken in De Buitenloods vanuit de inhoud, zoals we dat noemen. Welke vaardigheden heeft deze jongere nodig voor een goede resocialisatie? Dat kan voor iedere jongere anders zijn, afhankelijk van de problematiek. Ze leren geen vak. Wel leren ze hier dingen zoals op tijd komen, je aan afspraken houden, opdrachten uitvoeren die je misschien niet altijd even leuk vindt en samenwerken met mensen die niet per se je vrienden zijn.’
5.000 chocolade-eieren
In de werkhal zijn twee jongeren bezig met het verpakken van blokjes rookhout voor op de barbecue. Uit een grote kist grabbelen ze houtblokjes tot de weegschaal aangeeft dat er 1 kg in het zakje zit. Dat zakje gaat vervolgens in een grote doos. Verderop schroeven twee andere jongeren delen van stellingkasten in elkaar. De kastdelen tapen ze aan elkaar voor verder vervoer. Bert: ‘De stellingkasten zijn een doorlopende opdracht. Verder hebben we steeds ander inpakwerk, vaak seizoensgebonden. Nu is het de barbecue, maar een paar maanden terug hebben we 5.000 chocolade-eieren ingepakt. Ook de groenwerkzaamheden zijn terugkerend, zoals bij een camping en bij verschillende verenigingen en instellingen in Lelystad.’
'In een baan hebben ze andere vaardigheden nodig dan op straat'
Goed voor zelfbeeld
Bert probeert steeds nieuwe werkopdrachten binnen te halen om jongeren gevarieerd werk te kunnen bieden, maar ook om contact met andere mensen te stimuleren. Volgens hem hebben veel van de jongeren het idee dat met grote letters op hun voorhoofd staat dat ze uit de gevangenis komen. ‘Ze moeten wennen aan de omgang met “mensen in het echte leven”, waar ze niet met straattaal en bravoure dingen voor elkaar kunnen krijgen. Ze hebben nu andere vaardigheden nodig. Daarom vind ik het koffiemomentje met een klant het belangrijkste leerpunt voor de jongeren. Ik moet dan vaak ‘net even bellen’. Je ziet ze groeien als ze me daarna vertellen wat ze hebben afgesproken met de klant. Dat is goed voor hun zelfbeeld.’
Certificaat halen
Paul ambieert niet per se een groei in omvang van De Buitenloods, maar wel in kwaliteit. ‘We willen De Buitenloods de komende jaren verder ontwikkelen om jongeren nog meer op maat te kunnen begeleiden. Zo gaan we ook trainingen geven over veiligheid op het werk. Waarom je bijvoorbeeld veiligheidsschoenen draagt in plaats van hippe sneakers als je met een bosmaaier werkt. Verder willen we een accreditatie krijgen en zorgen dat jongeren hier ook certificaten kunnen halen, bijvoorbeeld voor heftruck rijden of VCA Groen. Dat helpt ze om nog sterker te staan op de arbeidsmarkt. Vanwege de kleinschaligheid kunnen we hier niet met een verdienmodel werken zoals dat bij de PI’s wel kan. Ons doel is puur om de jongeren te begeleiden bij de overstap van binnen naar buiten. En als het nodig is ook daarna. Zo werkt een jongere in zijn Scholings- en Trainingsprogramma (STP) nu bij ons. Door corona was het voor hem erg lastig om een dagbesteding te regelen. En een van de jongeren die hier al een tijd met de stellingkasten werkt, gaat deze week bij die opdrachtgever op gesprek voor een betaalde baan. Dat is toch een fantastische stap?’
