Wat als het misgaat in de jeugdinrichting?

Bovenstaande situatie is gelukkig niet echt gebeurd, maar een groots aangepakte, multidisciplinaire oefening. Die overigens door alle betrokkenen in alle ernst wordt uitgevoerd. Zo worden de jongeren in de inrichting onmiddellijk naar hun afdeling gebracht en ingesloten. Over de portofoons klinkt het: ‘Willen alle BHV’ers zich verzamelen in de kantine?’ De BHV’ers komen meteen in actie en in de inrichting wordt een crisisteam opgetuigd. De brandweer is dan al onderweg, net als de politie. Al snel wordt besloten tot opschaling: buiten wordt een zogeheten Copibak (Copi staat voor Commando Plaats Incident) geplaatst, waar de operationeel leiders van de inrichting, brandweer, politie en GOR kunnen overleggen.

Opschalen

Ook de Veiligheidsregio wordt op de hoogte gebracht en richt op het gemeentehuis van Nissewaard een Gemeentelijk Beleidsteam in onder leiding van de burgemeester. Hier sluit de directeur van de inrichting aan. Nog iets later wordt een Regionaal Operationeel Team (ROT) in het Rotterdam World Port Center uitgerold: in no time is het incident in de jeugdinrichting opgeschaald naar een zogeheten GRIP 3-situatie. Besloten wordt dat alle jongeren geëvacueerd moeten worden en worden overgebracht naar de Van Ghentkazerne in Rotterdam. Daar komt de Dienst Vervoer & Ondersteuning om de hoek kijken. Zij komen met hun cellenbussen vanuit Zoetermeer naar Spijkenisse.

De oefening is groot, groter, grootst. En dat is een heel bewuste keuze. Teamleider Veiligheid Marco Bolier coördineert de actie samen met Roger de Beer, BHV-coördinator RJJI. Marco vertelt: ‘We trainen voortdurend, maar het oefenen van een GRIP 3-situatie is wel uniek vanwege de enorme omvang en betrokkenheid van allerlei partijen. Toch vonden we het belangrijk zo’n situatie een keer te oefenen. Je kunt alles wel op papier hebben staan, maar de praktijk – waarin ook de dagelijkse gang van zaken soms gewoon door moet gaan – is vaak heel anders.’

Opstand

Bij de oefening krijgen Marco en zijn team ondersteuning van een dertigal leerlingen van het Hoornbeeck College. Hier worden beveiligers en bewakers opgeleid, van wie sommige uiteindelijk ook in een penitentiaire inrichting komen te werken. Zo snijdt het mes aan twee kanten: de leerlingen kunnen kennismaken met het vak waar ze voor leren, en tijdens de oefening kan een bijna echte evacuatie worden nagebootst. De leerlingen spelen vandaag namelijk de ingesloten jongeren, die na de alarmmelding worden teruggebracht naar hun afdeling. Hier moeten ze verplicht blijven en krijgen ze te horen dat ze geëvacueerd gaan worden. Dat leidt na enige tijd tot irritatie en rumoer, en mondt uiteindelijk zelfs uit in een (gespeelde) opstand. Het servies vliegt door de ruimte, en deuren worden gebarricadeerd met stoelen en banken. Tijd voor het Interne Bijstands Team (IBT) om in actie te komen.

Het duurt even voordat het Interne Bijstands Team ter plaatse in. De overleggen tussen de vele partijen kosten tijd, en ook het omkleden van de IBT-leden duurt even. Commandant Bas van het IBT brieft de groep voordat ze de afdeling betreden. Hij schetst de situatie (‘ze zitten met zijn allen op de afdeling, en één iemand heeft zich verschanst in het telefoonhok’) en deelt de IBT’ers op in drie groepen die achter elkaar de afdeling op moeten en de situatie moeten slechten, de jongeren in de boeien moeten slaan en één voor één moeten afvoeren naar de sportzaal. ‘Let op: het is misschien een oefening, maar zorg dat je aan staat, want zij staan ook aan.’

En dat blijkt. De jongeren spelen hun rol vol overgave. Er wordt geschreeuwd, gesmeten, op deuren en ramen gebonkt en veel verzet gepleegd bij de inval door het IBT. De adrenaline bij alle deelnemers – jongeren én IBT’ers – is voelbaar en neemt nog toe als het IBT versterking krijgt van een groep LBB’ers – het landelijke bijzondere bijstandsteam dat is opgeroepen vanuit Soesterberg. Zij betreden de sportzaal met perslucht op de rug, omdat er nog steeds veel onduidelijk is over de gevaarlijke stoffen in de tankwagen.

Eén jongen biedt zoveel weerstand dat de IBT’ers besluiten het Bijzondere Ondersteunings Team (BOT) in te schakelen. Hij wordt apart gezet en in een gepantserde wagen afgevoerd, de jongen is vlucht- en vuurwapengevaarlijk.

[Tekst gaat verder onder de fotoslider]

 

Einde oefening

In de centraal post bij de ingang zit Theo Schriks, adviseur Brandveiligheid en BHV. Hij kijkt zijn ogen uit. ‘Ik werk 37 jaar bij justitie, maar dit heb ik nog nooit meegemaakt. Bij deze hele operatie zijn zo’n 400 tot 500 mensen betrokken. Dat is gigantisch. De kracht van deze oefening is dat we leren hoe we elkaar kunnen helpen om de processen nog gesmeerder te laten verlopen.’

En dan ineens is de oefening afgelopen. 'Einde oefening', klinkt het door de portofoons. Alle ‘acteurs’ verlaten per cellenbus de inrichting en worden teruggebracht naar school. De afdelingen worden opgeruimd en de jongeren mogen weer van hun cel af. Voor de groepsleiding is het nog even spannend hoe ze de ‘echte’ jongeren zullen aantreffen: ze hebben de hele oefening en alle herrie die de actie met zich meebracht ingesloten op hun kamer moeten volgen. De irritatie en frustratie bij een aantal van hen zal hoog zijn.

De komende tijd staat in het teken van de evaluatie van de omvangrijke oefening in allerlei gremia. Hoofd veiligheid Firozh Moeharram en Marco Bolier trekken alvast hun eerste conclusies. Firozh zegt trots: ‘Ik denk dat we hebben laten zien dat we als DJI best veel zelf kunnen. Dat wij een BOT-team hebben of een LBB, dat is voor veel politiemensen bijvoorbeeld best een verrassing. Misschien denken ze een volgende keer: ik hoef niet meteen een arrestatieteam op te roepen, we kunnen een team van DJI zelf inschakelen. Ik denk dat dat een mooi compliment voor ons is, en dat de bekendheid van onze kundigheid bij onze ketenpartners belangrijk is.’

Tegelijk zien de twee mannen nog wel ruimte voor verbetering. ‘Vooral de communicatielijnen tussen de verschillende discplines moeten we uitgebreid evalueren. De enorme hoeveelheid betrokkenen werkte toch wel vertragend in de besluitvorming. Daar gaan we goed naar kijken. Een voorbeeld is onze eigen DV&O: die kunnen hartstikke veel. Dus die moeten we sneller in stelling brengen. Want hoe sneller we met hen schakelen, hoe sneller we samen oplossingen kunnen vinden.’

Afgevoerd

Politie, brandweer en ook de gecrashte tankwagen verlaten ondertussen één voor één het terrein van de Hartelborgt. De Copibak wordt ontmanteld. Pedagogisch directeur van de RJJI Corinne Peeters meldt zich bij de inrichting. Zij bracht de ochtend door in het Gemeentelijk Beleidsteam op het gemeentehuis van de gemeente Nissewaard. Alle reuring in en om de Hartelborgt zijn grotendeels langs haar heen gegaan. ‘Ik kreeg van mijn teamgenoten van de Veiligheidsregio op zeker momemt de opmerking dat het er eigenlijk best rustig aan toe ging. Ik heb ze toen verzekerd dat de situatie in de inrichting heel anders zou zijn.’ De scholieren die vandaag in de boeien werden geslagen door een groep gemaskerde mannen en vrouwen en afgevoerd werden in een cellenbus zullen dat beamen.