Tekst Nicolline van der Spek, Nienke Ledegang
Foto Gerrit de Heus
De personeelskrapte bij DJI dwingt tot creatieve maatregelen. Een van de opties die verkend worden, is het gebruik van tablets door gedetineerden op cel, als een tijdelijk alternatief voor het normale dagprogramma. Afdelingshoofd Bram Passchier en plaatsvervangend vestigingsdirecteur Dorien Schaap van PI Alphen delen hun eerste voorzichtige ervaringen.
Begin 2024 is PI Alphen gestart met een proef waarbij gedetineerden een tablet op cel krijgen op momenten dat er onvoldoende personeel is en een normaal dagprogramma niet mogelijk is. Dat klinkt voor de buitenwereld misschien gek: past dit wel bij de soberheid die bij detentie hoort? En ook: brengt dit niet allerlei veiligheidsrisico’s met zich mee?
Volledig afgeschermd
Dat zijn natuurlijk vragen waar DJI zich ook over heeft gebogen. Het idee ontstond om mensen die een dag noodgedwongen achter de deur moeten blijven een alternatief dagprogramma aan te bieden. Dat werd een tablet. Dorien Schaap: ‘Laat het duidelijk zijn: de maatregel is geen volledige vervanging van het klassieke dagprogramma. Uitgangspunt is dat gedetineerden slechts af en toe een dag met de tablet achter de deur zitten. Rechtsactiviteiten, zoals bezoek, blijven gegarandeerd.’
Over de tablet zegt Passchier: ‘Je kunt er heel veel films op kijken, spelletjes op doen, muziek mee luisteren en boeken op lezen. De inhoud is uiteraard goed gescreend. De tablet is ook volledig afgeschermd en verbinding maken met de buitenwereld of binnen, tussen de tablets, is niet mogelijk. Het is vergelijkbaar met het beeldscherm in een vliegtuigstoel. Behalve veilig, is de tablet dus ook innovatief. Daar ben ik altijd een voorstander van geweest. In mijn tijd als afdelingshoofd in PI Nieuwersluis kregen we voor het eerst telefoon op cel. Geen smartphone, maar een telefoon zoals je die nu nog hebt in hotelkamers. Dat gaf vooraf heel wat reuring bij het personeel en de buitenwereld, maar bleek positief uit te pakken voor de gedetineerden. En dan nu de tablets. Die bieden hartstikke veel mogelijkheden om de tijd achter de deur goed te besteden, er staan bijvoorbeeld ook e-learnings en een training mindfulness op. Aan ons de taak om de tablets in te zetten op een manier die bijdraagt aan de positieve ontwikkeling van gedetineerden.’
'Natuurlijk hebben we het liefst voldoende mensen rondlopen, net als vroeger'
Spannend
Schaap vertelt dat de introductie van de tablet in de proef best spannend was en dus nauwlettend werd gemonitord. ‘Even los van de vraag of het technisch en praktisch allemaal werkt, is natuurlijk ook belangrijk hoe gedetineerden reageren op de tablets. En het belangrijkst: levert de inzet verlichting bij het personeel? Gedetineerden hebben liever een gewoon dagprogramma, konden we ons zo voorstellen. Niemand zit graag de hele dag met de deur dicht. Zeker op 'open' afdelingen is de impact dan groot. In het begin vonden gedetineerden de spelletjes op de tablet te kinderachtig en de muziek - vaak AI-gedreven - viel niet in de smaak. Die bevindingen hebben we teruggekoppeld aan de leverancier. Het aanbod is aangepast. Er staan andere spelletjes op en je kunt nu dus ook boeken lezen op de tablet en cursussen doen.’
Op zijn afdeling merkt Bram Passchier dat de reacties ook wisselend zijn. ‘Veel gedetineerden vinden het wel best. Dan zit ik maar een dagje achter de deur, zeggen ze, lekker een filmpje kijken. Anderen blijven het helemaal niets vinden. Die missen het contact, inclusief het contact met buiten, want je mag op de tabletdagen ook niet bellen.’
Reacties personeel
Ook de reacties van het personeel zijn wisselend. Gedetineerden de hele dag achter de deur zetten, tja, daarom ben je niet bij DJI gaan werken. ‘De tablet moet je zien als compromis’, benadrukt Schaap. ‘Een maatregel die voortvloeit uit nood. We komen mensen tekort. Binnen de proef kijken we daarom of we met de tablets personeel kunnen vrijspelen. Er zijn door de personeelskrapte veel zaken die gedaan moeten worden en waar ons personeel niet aan toekomt. Door een hele afdeling achter de deur te zetten, kunnen ze dingen oppakken die anders blijven liggen, zoals rapportages maken, overleggen, celinspecties of helpen op een andere afdeling waar op dat moment personeelskrapte is. In die zin heeft de tablet een positief effect.’
Buitenwereld
En wat zou de buitenwereld denken? Passchier zucht: ‘Het bekende een-gevangenis-is-geen-hotel-argument. Mensen realiseren zich echt onvoldoende hoe het is om je cel niet uit te mogen. Daar komt bij: het doel van DJI is niet om mensen nog extra te straffen, boven op hun vrijheidsstraf. Wij voeren de door de rechter opgelegde straf uit en werken ondertussen aan een veilige terugkeer in de samenleving. Dáár is onze inspanning op gericht. Een tablet kan daar, onder bepaalde voorwaarden, aan bijdragen.’
Proef is uitgebreid naar andere PI’s
Inmiddels is de proef een pilot geworden en loopt deze ook in andere PI’s: Nieuwegein, Zaanstad en DC Schiphol. In Roermond staat de pilot in de startblokken. De pilot wordt door DJI goed gemonitord en vóór de zomer van 2025 uitgebreid geëvalueerd. Met de evaluatie wordt bekeken of tablets op cel een goed alternatief zijn voor het dagprogramma, en onder welke voorwaarden en omstandigheden de inzet van tablets een toegevoegde waarde heeft om personeelskrapte het hoofd te bieden.
Met zijn 42 jaren bij DJI één brok ervaring, besluit Passchier: ‘Natuurlijk hebben we het liefst voldoende mensen rondlopen, net als vroeger. Contact is belangrijk, zowel voor de gedetineerden als het personeel. Maar ja, het personeelstekort is groot. Een volledig dagprogramma aanbieden is soms geen haalbare kaart. En dan moet je iets. Je kunt mensen moeilijk de hele dag met niets achter de deur zetten. Ik vind het goed dat we blijven zoeken naar alternatieven.’
