Tekst Nienke Ledegang
Foto Ilse Leijtens
Als woordvoerder bij Justitie kreeg Julia Rademaker keer op keer dezelfde vraag van journalisten: “Kan ik een keer een kijkje nemen in de EBI?” Geen onlogische vraag. De zwaarst beveiligde gevangenis van Nederland is doorlopend onderwerp van media-aandacht. En waar je over bericht, wil je liefst met eigen ogen zien. Maar dat strenge regime was tegelijkertijd de reden dat de deuren al jaren gesloten zijn voor de media. Tot afgelopen 14 februari. Toen was er voor het eerst in jaren weer een journalistendag.
Julia Rademaker is deze vrijdagochtend vroeg afgereisd naar Vught. Vandaag komen er bijna dertig journalisten op bezoek in de PI. Hoogtepunt van het bezoek is zonder twijfel een kijkje op de Extra Beveiligde Inrichting (EBI), bekend van veroordeelde criminelen als Holleeder, Taghi en Razzouki. Ook krijgen de journalisten een rondleiding in het Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC) en kunnen ze DG Wim Saris en directeuren Cees Niessen en Niki Kuin interviewen.
Aanloop van jaren
Aan de journalistendag ging een aanloop van jaren vooraf. Rademaker vertelt: ‘Tot twee jaar geleden werkte ik als woordvoerder op het ministerie van Justitie en Veiligheid. Toen al kreeg ik voortdurend vragen over de EBI. Toen ik coördinator van het mediateam werd bij Dienst Justitiële Inrichtingen ben ik, samen met het mediateam en de communicatie-adviseurs in PI Vught, gaan onderzoeken of het mogelijk zou zijn om de deuren te openen voor journalisten. Zoiets kun je niet ‘zomaar’ even doen, dat vraagt echt veel voorbereiding.’
Rademaker zag haar kans schoon toen de EBI dit voorjaar een verbouwing moest ondergaan. ‘Daardoor was er precies een korte tijdspanne waarin een moment ontstond om naar binnen te gaan. Ik vind dat belangrijk en sluit me aan bij Wim Saris, die zegt: “Als maatschappelijke organisatie zijn we ook verantwoording aan de buitenwereld verschuldigd. En: we doen hier geen geheimzinnige dingen, dus die kun je best laten zien.” De tijd was er rijp voor.’
Realistisch beeld
Terwijl de journalisten binnendruppelen in de bedrijfskantine van het hoofdgebouw, vertelt Rademaker: ‘Deze mensen krijgen straks een zo realistisch mogelijk beeld van ons PPC en de EBI. Het is geen propagandapraatje, maar het eerlijke verhaal van medewerkers op de werkvloer. Die hebben we wel een beetje voorbereid op wat het betekent om een groep journalisten over de vloer te hebben, maar ze mogen echt hun eigen verhaal delen.’ Dat de journalisten de betreffende medewerkers niet letterlijk mogen citeren heeft dan ook niets met censuur te maken. ‘Integendeel. Op deze manier kunnen onze medewerkers er optimaal op vertrouwen dat ze open hun verhaal kunnen doen. En in het geval van de EBI is dat ook vanwege hun eigen veiligheid. Ik vind het belangrijk dat journalisten beseffen dat de mensen die hier werken dat onder enorme druk doen.’
'Het helpt dat ik het hier nu met eigen ogen kan zien. Ik wil al die misvattingen over het gevangeniswezen gefundeerd kunnen weerleggen.’
Hoewel de media soms kritisch zijn over DJI, heeft Rademaker uitsluitend waardering voor het werk van de aanwezige journalisten. ‘Sommige misdaadjournalisten doen dit werk al decennialang en hebben ongelofelijk veel kennis. Dat vind ik tegelijk ook best een beetje spannend. Over sommige dingen weten zij meer dan wij. Bijvoorbeeld over de criminelen zelf of hun advocaten. Anderzijds weten wij ook heel veel en hebben we een enorme professionaliteit en expertise. We kunnen elkaar op gelijk niveau de hand geven.’
Bijzondere ervaring
Na een welkomstwoord door Wim Saris en vestigingsdirecteur Cees Niessen gaan de aanwezige journalisten in twee groepen het enorme terrein van PI Vught op. Desgevraagd zegt een van de aanwezige journalisten dat het ‘echt wel een buitenkans is om dit te zien.’ Te merken is dat het voor de journalisten ook een bijzondere ervaring is. Waar journalisten gewoonlijk toch niet op hun mondje gevallen zijn, is het nu aanvankelijk opvallend stil. Pas op een unit van het PPC waar de zwaarste gevallen verblijven, barsten de vragen los. Een medewerker staat de groep ontspannen en geduldig te woord. Over uitwerpselen die hij met enige regelmaat over zich heen krijgt, over gewelddadig gedrag, een kapotgeslagen aquarium, en toch ook over hoe je ondanks alles voor een humane bejegening gaat.
De Zaak Ontleed
Saskia Belleman vertelde daags na de journalistendag over haar ervaringen in PI Vught in haar podcast De Zaak Ontleed.
Lopend over het uitgestrekte terrein van PI Vught (de EBI is slechts 5 procent van de hele PI, vertelde vestigingsdirecteur Cees Niessen eerder die dag) legt Saskia Belleman, de onlangs tot journalist van het jaar uitgeroepen rechtbankverslaggeefster van de Telegraaf, uit waarom dit bezoek voor haar waardevol is. ‘Mijn verslagen roepen altijd veel reacties van volgers op. De vooroordelen buitelen over elkaar heen en ik zie het als mijn taak om mensen van de juiste informatie te voorzien. Dan helpt het ontzettend dat ik het nu met eigen ogen kan zien. Ik wil al die misvattingen over het gevangeniswezen gefundeerd kunnen weerleggen.’
Tevreden en opgelucht
Nog diezelfde avond heeft onder meer het NOS Journaal een item vanuit PI Vught, verschillende kranten brengen in de dagen na de rondleiding verhalen over wat ze hebben gezien in de EBI. Er is zelfs een beeldverslag geweest bij het jeugdjournaal. Rademaker kan met een tevreden gevoel terugkijken op deze eerste journalistendag. ‘En een beetje opgelucht ook. Alles is goed verlopen, en dat is in deze bijzondere inrichting echt heel belangrijk. Vandaag stond de media er met de neus bovenop. Eén misser en ik krijg nooit meer een journalistendag voor elkaar hier’, lacht Rademaker. ‘Maar we hebben echt goed kunnen laten zien hoe professioneel en zorgvuldig we hier met de veiligheid van onszelf, de gedetineerden en die van de samenleving omgaan.’
