De juiste begeleiding voor gedetineerde LVB’ers

Toekomst van gedetineerden

Aretha Johnson van DJI en Cindy van der Heijden van Homerun spreken elkaar regelmatig. Ze hebben een gemeenschappelijk doel: gedetineerden op een goede manier naar buiten begeleiden en op die manier recidive voorkomen. Cindy zet zich speciaal in voor mensen met een LVB en bijkomende problematiek, en die maken een groot deel van de doelgroep van Aretha uit.

Aretha is sinds enige tijd aangesteld als doorzorgfunctionaris (dzf) in de PI Krimpen aan den IJssel. De dzf is een relatief nieuwe functie in de PI die tot doel heeft de continuïteit van zorg aan gedetineerden te waarborgen. ‘Mijn functie zit op het snijvlak van psychosociale en maatschappelijke hulp. Ik motiveer de gedetineerden na te denken over hun toekomst en vervolgtraject. Dat kan bijvoorbeeld gaan over ambulante zorg of begeleid wonen. Met name voor de populatie licht verstandelijk beperkten (LVB) is die doorzorg of nazorg van belang. Veel LVB’ers zijn zorgmijders en zijn als gevolg hiervan niet zonder meer in beeld bij de inrichtingspsychologen en/of andere professionals. Voor de LVB’ers is de stap naar buiten bovendien veelal groot. Ik kan dit proces begeleiden door een warme overdracht naar de externe zorg.’

Helpen het gat te verkleinen

In haar rol als doorzorgfunctionaris kwam Aretha in contact met Cindy. Zij is trajectcoördinator bij Homerun. Homerun valt onder Humanitas DMH, een landelijke organisatie die zich inzet voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking, multiproblematiek en/of gedragsproblemen. Cindy vertelt: ‘Wij begeleiden specifiek LVB’ers bij hun terugkeer uit de gevangenis in de samenleving. Die hulp is hard nodig. We merken dat ze vaak in een enorm gat vallen als ze uit detentie komen, wat het risico met zich meebrengt dat ze snel weer de fout in gaan. Wij helpen om dat gat te verkleinen. Dan kan het gaan om schulden, huisvesting, agressieregulatie...’ Volgens Cindy is haar werk anders dan dat van de reclassering. ‘Natuurlijk, er zijn enkele overeenkomsten, maar onze expertise zit precies op dat stuk van het naast de cliënt staan en samen op zoek gaan naar de antwoorden op hun problemen.’ Ze benadrukt dat ze blij is met de komst van de doorzorgfunctionaris in de PI’s. ‘Die hebben absoluut meerwaarde voor ons. Ze zijn een spin in het web, hebben een groot netwerk en veel kennis van zaken.’ 

Laagdrempelige hulp

Over de doelgroep van LVB’ers vertelt Aretha: ‘Mij valt op dat als een LVB’er naar buiten gaat, hij het veel lastiger vindt om hulp te vragen. Homerun maakt de hulp heel laagdrempelig en toegankelijk. De begeleiders van Homerun spreken hun eigen taal. Ze kennen deze persoon ook al van binnen de muren. Daarbij komt: reclassering zien ze als justitie, Homerun is van henzelf.’

Het ‘geheim’ van Homerun is volgens Cindy dat er per cliënt gekeken wordt wat er nodig is. Er is echt sprake van maatwerk en we werken aan gedragsverandering om kans op recidive te verminderen. Over elk klein stapje wordt samen nagedacht. ‘Bij veel cliënten moet je niet denken: dat kan hij zelf wel even regelen, hoe makkelijk een klusje voor jou of mij ook mag lijken. Wat wij dan doen is die klus opknippen in kleine stapjes die wel haalbaar zijn. Ook bieden wij vaak visuele ondersteuning met filmpjes en tekenen dingen uit.  We proberen de gedetineerde op die manier toch veel zelf te laten doen, maar waar nodig fungeren wij ook als schakel tussen twee partijen.  Daarbij laten we de gedetineerde niet zomaar los als hij eenmaal buiten staat. We bieden nog drie maanden nazorg vanuit ons team en zorgen dat de zorg warm wordt overgedragen, intern of extern.’

Ernaast zitten en motiveren

Die intensieve aanpak op maat helpt enorm, onderschrijft Aretha. ‘Ik doe het zelf in mijn werk in de PI ook. Ik leg ze geen dingen op, maar ik probeer altijd naast ze te zitten en ze te motiveren om stappen te zetten.’

‘Waarbij het moment dat ze naar buiten gaan wel een echte realitycheck is’, voegt Cindy daaraan toe. ‘Ze kunnen binnen nog zo gemotiveerd lijken, de motivatie verandert vaak snel als ze eenmaal weer buiten staan en ontdekken dat er veel van ze gevraagd wordt, dat er problemen op ze liggen te wachten. Daarom is die nazorg ook zo belangrijk.’

Als voorbeeld noemt Cindy en meneer die in PI De Schie zat en weer zou vrijkomen. Er waren diverse instanties betrokken, waaronder het Veiligheidshuis en de reclassering, maar écht toezicht was er niet. ‘Toen hebben wij hem onder onze hoede genomen en hebben we ervoor gezorgd dat de systemen beter op elkaar aansloten. Soms is het net die schakel die ontbreekt, en het kan het verschil zijn tussen iemand op het rechte pad houden of weer de fout ingaan.’

Regelmatig overleg

Cindy en Aretha zijn heel tevreden over hun samenwerking. ‘We spreken elkaar een keer in de zes weken in een nazorgoverleg waarbij cliënten worden besproken. Daar zitten ook de casemanager, gemeente en psycholoog bij. Daarnaast hebben we tussendoor ook nog regelmatig contact bij vragen of concrete problemen’, aldus Aretha. ‘Denk bijvoorbeeld aan huisvesting. Doordat Homerun bijvoorbeeld ook een Amsterdamse tak heeft, kan ik een beroep op ze doen als ik voor een van onze justitiabelen woonruimte in die regio zoekt. Het gaat om heel concrete dingen.’

Cindy voegt daaraan toe: ‘Ik ben regelmatig in de PI te vinden voor overleg met de gedetineerden en de betrokken medewerkers, heb ook mijn eigen toegangspasje. Dat persoonlijke contact is heel belangrijk. Het brengt ons stappen verder. En we worden steeds beter in wat we doen. Zo bieden we inmiddels agressieregulatiebehandelingen op maat en zijn we aan het kijken of we ook een samenwerking met verslavingszorg kunnen bieden op verslavingsgebied voor deze doelgroep. Voor de LVB’ers is die zichtbaarheid en laagdrempeligheid cruciaal.