Tekst Nienke Ledegang
Foto Rob Gieling
Speciale afdeling in PI Arnhem helpt zedendelinquenten verder
Een speciale afdeling voor zedendelinquenten. In PI Arnhem zijn ze er kortgeleden mee gestart in een pilot, en de betrokkenen durven nu al voorzichtig te spreken van een succes. ‘We zien heel wat doorbraken ontstaan, waar zedendelinquenten eerder juist helemaal vast leken te lopen’, aldus PIW’er Vincent Cornelissen, vanaf het eerste uur betrokken bij de pilot.
Veel veroordeelde zedendelinquenten komen op een zogeheten Extra Zorg Voorziening (EZV) terecht. Niet omdat het nou per se de beste plek voor ze is, maar omdat ze nergens anders terechtkunnen. Zedendelinquenten vormen een kwetsbare doelgroep, die op reguliere afdelingen geen veilig leefklimaat kunnen ervaren vanwege het risico op het uitkomen van hun delict.
Niet op hun plek
‘Bij ons zag je dat de helft van de EZV gevuld was met zedendelinquenten’, vertelt Vincent, die jarenlang als PIW’er op de EZV werkte. ‘Vanwege de kans op het uitkomen van hun delict, en daardoor het gevaar voor de eigen veiligheid, werden zij op de EZV geplaatst. Op zich een logische gedachte, maar toch waren ze daar niet helemaal op hun plek. Bovendien hielden zij daar plekken bezet van gedetineerden die vanwege een psychische stoornis eigenlijk op een EZV-afdeling hoorden. Het kwartje dat we het misschien wel heel anders moesten aanpakken met deze groep, viel tijdens de intervisiegesprekken die we maandelijks hielden. We constateerden dat er voortdurend problemen met de veroordeelde zedendelinquenten waren. Problemen met ongeremd gedrag bijvoorbeeld, of dat onze ervaringen enorm uit de pas liepen met die van de Reclassering. Maar ook problemen met veiligheid op de afdeling. Als bekend wordt dat iemand vastzit vanwege een zedendelict leidt dat niet zelden tot bedreigingen en grote onrust. Om meer te leren over de specifieke problematiek van zedendelinquenten zijn we met een groep een cursus gaan volgen bij kenniscentrum Pompeii. Dat gaf ons veel inzicht.’
'Als bekend wordt dat iemand vastzit vanwege een zedendelict leidt dat niet zelden tot bedreigingen en grote onrust'
Rust en veiligheid
Toen in PI Arnhem een afgesloten vleugel in het pand beschikbaar kwam, ontstond het idee om zedendelinquenten daar op een eigen afdeling te huisvesten. ‘De directie was direct enthousiast’, aldus Vincent. Zijn collega Anouk Bijron werkt als psycholoog op de speciale zedenafdeling en is ook positief. ‘Behalve dat we op zo’n afdeling veel beter een begeleiding op maat kunnen bieden, is er nog een groot voordeel. Namelijk het feit dat zedendelinquenten heel veel behoefte hebben aan rust en veiligheid. Luwteplaatsen noemen we dat. Zedendelinquenten worden door andere gedetineerden met de nek aangekeken – of erger. Dat maakt dat ze altijd op hun tenen lopen. Iets loslaten over hun delict is er niet bij. Het voortdurend moeten liegen en op je hoede zijn, houdt vooruitgang in hun behandeling tegen. Wat we op de speciale zedenafdeling zien gebeuren is heel bijzonder. Mensen durven hier te gaan werken aan zichzelf door de prettige en kalme sfeer. Voorheen was er veel te veel stress voor deze groep.’
Behandeling op maat
De combinatie van beveiliging en behandeling is belangrijk op de afdeling, die plek biedt aan 25 zedendelinquenten waarvan er nu 13 aan de behandeling door de externe instelling Kairos deelnemen. ‘We werken nauw samen met Kairos dat ambulante forensische zorg biedt voor mensen met zedenproblematiek’, vertelt Anouk. ‘Dat geeft heel veel meerwaarde. We kunnen echt kijken wat iemand nodig heeft. Dat is namelijk niet standaard. De één zit hier een straf van 10 jaar uit, de ander moet nog berecht worden. Sommige gedetineerden hebben vooral baat bij een terugvalpreventietraject, bij de ander helpt inzichtgevende therapie. De kracht van de zedenafdeling is dat we dat hier als team, met elkaar en met Kairos oppakken.’ Dat beaamt Vincent. ‘Bejegening is op deze afdeling nog belangrijker dan op andere afdelingen binnen de PI. Ook als PIW’er of als medewerkers op de arbeid pik je signalen op en heb je gesprekken. Door daarop in te springen kunnen we deze doelgroep echt beter helpen. Ik zeg weleens: het zit hier een beetje tussen een gevangenis en een kliniek in. Waarbij de kracht zit in de samenwerking met Kairos, zij behandelen en wij begeleiden.’
Meer bekendheid
De zedenafdeling begint langzaam maar zeker meer bekendheid te krijgen, niet alleen in PI Arnhem, maar steeds meer regionaal en zelfs landelijk. Vincent: ‘Die belangstelling sterkt ons in de gedachte dat hier behoefte aan is. Er worden gedetineerden aangemeld om allerlei redenen. Laatst nog iemand van wie onze collega’s zeiden: zoals hij er nu bij zit is inhumaan. Bij jullie zit hij veilig. Ons plan is om deze afdeling door te ontwikkelen op inhoud en kwaliteit. Misschien is de tijd daarna rijp om op meerdere plekken te starten. Als inrichtingen daar interesse in hebben dan helpen we ze daar graag bij.’
Brieven van gedetineerden
De eerste gedetineerden hebben hun verblijf op de speciale zedenafdeling afgerond. Twee van hen stuurden een brief naar hun voormalig begeleiders. Daarin valt op hoe positief ze zijn over het verblijf op de afdeling. Een van hen schrijft: ‘Doordat ik met -voornamelijk – medezedendelinquenten op een ring zat is mij positief opgevallen dat het er gemoedelijker aan toe gaat onderling. Je bergijpt elkaar (iets) beter. De De PIW’ers zijn voor mij zeer waardevol. Ze zijn begripvol, behulpzaam en respectvol. Ze zagen of vroegen hoe het ging en dat waardeer ik enorm.’
En een ander: ‘Ik heb veel geleerd en zal dat blijven(d) onthouden. Ondanks dat het erg confronterend kon zijn, gaf de behandelaar van Kairos goede steun. Met de juiste gerichte en directe vraagstelling kwam ik steeds verder.’
